ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ: Η ενσωμάτωσή του στην Ελληνική Επικράτεια (2-11-2012)

H σημασία τῆς ἐνσωμάτωσης τοῦ Ἁγίου Ὄρους στὸ Ἑλληνικὸ Κράτος εἶναι γνωστὴ καὶ μεγάλη, ὄχι μόνο γιατὶ προσδιορίζει τὴν πνευματικὴ σχέση τοῦ Ὀρθόδοξου Ἑλληνικοῦ λαοῦ μὲ τὸ Περιβόλι τῆς Παναγιᾶς, ἀλλὰ γιατὶ προσδιορίζει μὲ ἀκρίβεια τὴν ἱστορικὴ συνέχεια τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ὡς διαδόχου καὶ συνεχιστὴ τῆς τεράστιας Βυζαντινῆς Παράδοσης.

Εἶναι μιὰ ἀμοιβαία σχέση, ποὺ ἐνδυναμώνεται καὶ ἐνδυναμώνει τὴν κάθε πλευρὰ ἀναλόγως πρὸς τὶς ἱστορικὲς συνθῆκες!

Τὸ προνομιακὸ Καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀναγνωρίζεται ἀπὸ τὸ Σύνταγμα τῆς Ἑλλάδος, ὅπου μὲ σαφήνεια καθορίζεται ὅτι ἡ χερσόνησος τοῦ Ἄθω, ἀπὸ τὴ Μεγάλη Βίγλα καὶ πέρα, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τὴν περιοχὴ τοῦ Ἁγίου Ὄρους, εἶναι, σύμφωνα μὲ τὸ ἀρχαῖο προνομιακὸ καθεστώς του, αὑτοδιοίκητο τμῆμα τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους, τοῦ ὁποίου ἡ κυριαρχία πάνω σ᾽ αὐτὸ παραμένει ἄθικτη.

     Ἀπὸ πνευματικὴ ἄποψη τὸ Ἅγιο Ὄρος διατελεῖ ὑπὸ τὴν ἄμεση δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.¹ Κατὰ τὴ νεώτερη περίοδο στὴ Συνθήκη τοῦ Βερολίνου (1878)² ἀναγνωρίστηκε γιὰ πρώτη φορὰ διεθνῶς, τὸ εἰδικὸ καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὅπου σημειωνόταν ὅτι οἱ ἐκεῖ εὑρισκόμενοι μοναχοὶ ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴ χώρα καταγωγῆς τους, διατηροῦν τὶς κτήσεις καὶ τὰ πρότερα πλεονεκτήματά τους καὶ χωρὶς καμία ἐξαίρεση ἀπολαμβάνουν ἀπόλυτη ἰσότητα δικαιωμάτων καὶ πλεονεκτημάτων.³

     Εἶναι γεγονὸς ὅτι ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ ΙΘ´ αἰώνα εἶχε ἀρχίσει ἕνας ἰδιόμορφος ἀλλὰ σκληρὸς ἀγώνας στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ὁ ὁποῖος καὶ κορυφώθηκε κατὰ τὴν περίοδο τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα (1904-1908).

     Ἡ προσπάθεια τοῦ κινήματος τοῦ Πανσλαβισμοῦ νὰ ἐπιτύχει τὸν ἔλεγχο τοῦ Ὄρους, ὑπῆρξε βασικὴ αἰτία τῆς σύγκρουσης, ποὺ ἔγινε ἀκόμη μεγαλύτερη μὲ τὴ δημιουργία τῆς Βουλγαρικῆς Ἐξαρχίας (1870)4. Στὴ δράση τῶν φυγόκεντρων δυνάμεων ποὺ ἀναπτύχθηκαν στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ Ὀρθοδόξου κόσμου τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀντέδρασε μὲ τὴ Σύνοδος Κωνσταντινουπόλεως (1872), ὅπου καὶ καταδικάστηκε εὐθαρσῶς ὁ Ἐθνοφυλετισμός.⁵

     Εἰδικά, ὅμως, ἡ Τσαρικὴ Ρωσία ἐπιχείρησε νὰ ἀλλοιώσει τὴν πληθυσμιακὴ σύνθεση τοῦ Ἁγίου Ὄρους, μὲ τὴν ἐγκατάσταση Ρώσων μοναχῶν, ποὺ συνοδευόταν ἀπὸ δωρεές, ποὺ εἶχαν ὡς ἀποτέλεσμα τὴ δημιουργία τεραστίων κτηριακῶν ἐγκαταστάσεων σὲ διάφορες «σκῆτες» τοῦ Ἄθωνα.

     Ἡ νέα πραγματικότητα ἐρχόταν σὲ πλήρη ρήξη μὲ τὸ παρελθὸν τῆς Ἁγιορείτικης Πολιτείας, ἡ ὁποία στηριζόταν στὴ νόμιμη κτήση δικαιωμάτων ἀποδοθέντων μὲ αὐτοκρατορικὰ χρυσόβουλα καὶ πατριαρχικὰ σιγίλια, ποὺ ἀναγνωρίστηκαν στὴ συνέχεια ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανούς.

Έλληνες στριατιώτες με μοναχούς στην Κερασιά το 1912

     Ἡ ὥρα τῆς ἐλευθερίας, ὅμως, ἔφθανε, ἡ ἀπελευθέρωση τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀπὸ τὸ Ἑλληνικὸ Πολεμικὸ Ναυτικὸ πραγματοποιήθηκε στὶς 2 Νοεμβρίου τοῦ 1912, ὅταν κατέπλευσε καὶ ἐγκυροβόλησε στὸν ὅρμο τῆς Δάφνης ἡ ναυαρχίδα τοῦ Ἑλληνικοῦ στόλου, τὸ Θωρηκτὸ Ἀβέρωφ συνοδευόμενο ἀπὸ ἄλλα πλοῖα τοῦ στόλου.

      Ἡ παρουσία τοῦ Ἑλληνικοῦ ἀγήματος συνοδεύτηκε ἀπὸ τὶς χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες τῶν καμπανῶν τῶν Ἱερῶν Μονῶν, ποὺ ἀντελήφθησαν τὴν προσόρμιση τοῦ Ἑλληνικού στόλου.

     Ὁ Καϊμακάμης Ἀλῆ Ταλαὰτ Βέη Μουνλαζιδὲ παραδόθηκε στὸν ἐπικεφαλῆς τοῦ ἀγήματος, σημαιοφόρο τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ Γεώργιο Παπαγεργίου, μαζὶ μὲ τὴν ὀλιγομελὴ φρουρά καὶ τοὺς ὑπαλλήλους τῆς Ὀθωμανικῆς διοίκησης, χαρακτηριζόμενοι ὡς αἰχμάλωτοι πολέμου ἄνευ πολεμικῆς τινὸς ἐνέργειας, ἐνῶ ἀκολούθησε ἡ ὕψωση τῆς Ἑλληνικῆς σημαίας!

Απελευθέρωση Αγίου Όρους, ύψωση Ελλ. σημαίας

Ἀκολούθησε δοξολογία στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Πρωτάτου, ὅπου ὁ Γραμματέας τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος ἐξεφώνησε πανηγυρικό.

     Μὲ μοναδικὴ παρρησία, ἐκπροσωπώντας τὴ συνείδηση τοῦ συνόλου τῶν μοναχῶν εἶπε: κατὰ τὴν ἱστορικὴν καὶ εὔσημον ἡμέραν τῆς ἀφίξεως ὑμῶν εἰς τὸν Ἱερὸν ἡμῶν Τόπον, ἥτις ἐστιν ἡμέρα τῆς ἀπολυτρώσεως ἡμῶν, χαρᾶς καὶ ἀγαλλιάσεως πληροῦται ἡ καρδία πάντων καὶ ἰδίᾳ τῆς καθ᾽ ἡμᾶς Ἱερᾶς Κοινότητος τῶν Κ´ Ἱερῶν καὶ Βασιλικῶν Μονῶν, ἐντολῇ τῆς ὁποίας ὡς ἀρχιγραμματεὺς αὐτῆς μετὰ ψυχικῆς συγκινήσεως προσφωνῶν ὑμῖν τὸ «ὡς εὖ παρέστητε».

     Σᾶς ὀφείλομεν αἰωνίαν εὐγνωμοσύνην καὶ εὐλογοῦμεν τὰ ὀνόματα ὑμῶν διότι ἔρχεσθε ἔχοντες ἀναπεπταμένον τὸ λάβαρον τῆς νίκης ὅπως συντρίψετε τὰ δεσμὰ τῆς μακραίωνος δουλείας καὶ δωρήσητε ἡμῖν τὴν ἐλευθερίαν⁶.
      Ἐνῶ στὴ συνέχεια ἀναφερόμενος στὴ μακραίωνη τουρκοκρατία ὑπενθύμισε: μέλας μανδύας κατεκάλυπτε τὰ πάντα, ὁ δικέφαλος ἀετὸς δὲν ἐστόλιζε πλέον τὴν Βασίλειον πορφύραν, ἀλλ᾽ ἐκρύπτετο εἰς τὰς κρύπτας τῶν Μονῶν ὡς συμβολικὸν κόσμημα τῶν πολυελαίων⁷.

   Καὶ ὁλοκλήρωσε τὸν πανηγυρικὸ λέγοντας: ὁ ἱερὸς ἡμῶν Τόπος ..., ὑπῆρξεν ἀείποτε συναθλητὴς τῆς μεγάλης ἰδέας τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἐμμένων δὲ ἐν τῇ παλαιᾷ πίστει καὶ χειραγωγῶν τοὺς Ἕλληνας καὶ ὁδηγῶν αὐτοὺς εἰς τὸν ἱερὸν ἀγῶνα τῆς πίστεως καὶ τῆς Πατρίδος, διέσωσεν ἐν ταῖς δειναῖς τῆς δουλείας ἐποχαῖς τὴν γλῶσσαν τῶν εὐαγγελίων καὶ τὴν θρησκείαν.

     Ἐν τῷ καλλισκοπείῳ αὐτοῦ θὰ ἴδητε μεγαλεῖον Βασιλικῶν καὶ Πατριαρχικῶν θρησκευτικῶν ἱδρυμάτων, ἁπλότητα ἠθῶν καὶ ἐθίμων ἀρχαίων, καὶ μεγαλεῖον ἐθνικὸν καὶ θρησκευτικόν, δι᾽ ὧν ἀνέδειξαν οἱ ἀξιάγαστοι ἡμῶν πρόγονοι τὸν ἱερὸν αὐτὸν χῶρον θεσπέσιαν ἀκρόπολιν τῆς ὀρθοδοξίας καὶ τοῦ Μοναχισμοῦ, ἰσχυρότατον προπύργιον τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ κιβωτὸν ἐθνικῶν καὶ θρησκευτικῶν θησαυρῶν πολύτιμον. 

      Τὴν κιβωτὸν ὅθεν ταύτην, οἵαν παρελάβομεν παρὰ τῶν ἀειμνήστων προγόνων, ἀκεραίαν καὶ ἀλώβητον παραδίδομεν ἀπὸ τῆς σήμερον εἰς τὰς χεῖρας τοῦ ἔθνους, ὅπως ἀναδείξῃ αὐτὴν περιφανεστέραν καὶ ὥς τινα παμφαῆ ἀστέρα τῆς οἰκουμένης, καὶ εὐχόμεθα ἀπὸ καρδίας ὅπως εἰς τὴν σημερινὴν ἱερὰν καὶ ἱστορικὴν ἡμέραν καὶ ἐθνικὴν ἑορτὴν προστεθῇ μία ἄλλη μεγαλυτέρα, καθ᾽ ἣν νὰ πανηγυρίσωμεν τὴν ἀπολύτρωσιν καὶ τῶν λοιπῶν ὑποδούλων ἀδελφῶν ἡμῶν⁸.

      Ἡ ἀπελευθέρωση τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀπὸ τὸν Ἑλληνικὸ Στρατὸ δὲν ἔγινε εὐμενῶς δεκτὴ ἀπὸ τὴν Ρωσία.

     Ἡ Ἑλλάδα ἀναγνώριζε ὅτι κάθε περιοχὴ ποὺ ἀπελευθερωνόταν ἀποτελοῦσε ἀναπόσπαστο τμῆμα τῆς κρατικῆς της ὀντότητας, ἀφοῦ ἀναγνώριζε στὸν ἑαυτό της τὸν διάδοχο τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. «Αὐτὸ τὸ παραδέχονταν ἐν μέρει καὶ οἱ Ρῶσοι καὶ γι’ αὐτὸ κατὰ βάθος ζητοῦσαν συγκυριαρχία στὸ Ἅγιο Ὄρος μὲ τοὺς Ἕλληνες, καὶ ὄχι μὲ τοὺς ἄλλους ὁμοδόξους, τοὺς Βουλγάρους, τοὺς Σέρβους ἢ τοὺς Ρουμάνους.

     Ὅμως γιὰ νὰ τὸ πετύχουν πρότειναν:

1. Τὴ διεθνοποίηση τοῦ Ἁγιορείτικου ζητήματος, εὐελπιστοῦντες στὴν κατάλυση τοῦ ἐκεῖ ἀρχαίου μοναστικοῦ πολιτεύματος ὰπὸ μιὰ δῆθεν «συγκυριαρχία ὅλων τῶν ὀρθοδόξων κρατῶν» τοῦ ἐδάφους του.
2. Νὰ παραμείνει στὴν πνευματικὴ κυριαρχία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.
3. Νὰ διοικεῖται ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Κοινότητα.
4. Οἱ σλαβικὲς σκῆτες νὰ προαχθοῦν σὲ κυρίαρχες μονὲς γιὰ νὰ αὐξηθεῖ ἡ συμμετοχὴ τῶν Σλάβων ἐκπροσώπων στὴν Ἱερὰ Κοινότητα.»⁹

     Ἡ Ρωσικὴ διπλωματία δραστηριοποιήθηκε μὲ σκοπὸ νὰ μὴν προσαρτηθεῖ τελικὰ τὸ Ἅγιον Ὄρος στὸν Ἐθνικὸ κορμό. Γιὰ νὰ ἐπιτύχουν τοῦ σκοποῦ τους ἐνεργοποίησαν τοὺς Ρώσους Κελλιῶτες.

Από το εορτασμό της απελευθέρωσης

  Αὐτοὶ ἀπέστειλαν ὑπόμνημα τῆς «Ἀδελφότητας τῶν ρωσικῶν σκηνωμάτων» στὴν Πρεσβευτικὴ Διάσκεψη τοῦ Λονδίνου μὲ σκοπὸ τὴ διεθνοποίηση τῆς Ἀθωνικῆς Πολιτείας. Ζήτησαν μάλιστα, νὰ συμμετέχουν οἱ ἐπρόσωποί τους ἰσότιμα στὴ διοίκηση τῆς Ἱερᾶς Κοινότητας μὲ τοὺς ἐκπροσώπους τῶν κυρίαρχων μονῶν, καὶ νὰ καθοριστοῦν ξεχωριστὲς διοικητικὲς καὶ δικαστικὲς ἀρμοδιότητες ὡς πρὸς τὰ ἐκκλησιαστικὰ καὶ πολιτικὰ ζητήματα.

     Τὶς προσπάθειες αὐτὲς πληροφορήθηκε ἐγκαίρως ἡ Ἱερὰ Κοινότητα.¹⁰

Στὶς 18 Ἰανουαρίου 1913 ἡ Daily Telegraph δημοσιοποίησε τὴν ἀπόφαση τῆς Πρεσβευτικῆς Διάσκεψης τοῦ Λονδίνου νὰ ἀνακηρύξει τὸ Ἅγιον Ὄρος ἀνεξάρτητη Δημοκρατία, οὐδέτερη καὶ αὐτόνομη ὑπὸ τὴν προστασία ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Βαλκανικῶν Βασιλείων, εἴδηση τὴν ὁποία ἀναμετέδωσαν ὅλα τὰ μέσα τῆς ἐποχῆς.¹¹

     Ἡ Ρωσία ἐπισήμως τὸν Μάρτιο τοῦ 2013 ζήτησε καὶ αὐτὴ νὰ καταστεῖ προστάτιδα δύναμη τοῦ Ἄθωνα. Οἱ ἁγιορεῖτες πατέρες ἀντέδρασαν ἄμεσα μὲ τηλεγραφήματα καὶ μὲ Ὑπόμνημα τῆς 3ης Μαρτίου 2013, μὲ τὸ ὁποῖο ἐξέφρασαν τὴν ἀνησυχία τους γιὰ τῖς πολιτικὲς σκοπιμότητες ποὺ ὑπέκρυπτε τὸ καθεστὼς συμπροστασίας, ἀλλὰ καὶ τὶς συνέπειες ποὺ θὰ εἶχε ἡ ἀλλοίωση τῆν διοικητικῶν θεσμῶν τῆς Ἀθωνικῆς Πολιτείας, ἐνῶ τέλος μιὰ τέτοια ἐξέλιξη θὰ ὑποδαύλιζε τὰ ἐθνικιστικὰ πάθη μεταξὺ τῶν μοναχῶν.¹²

   Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ὑποστήριξε σθεναρὰ τὶς θέσεις τῶν ἁγιορειτῶν, ὅπου μὲ ὑπόμνημα πρὸς τὴν Πρεσβευτικὴ Διάσκεψη τοῦ Λονδίνου, ἀποτύπωσε τὸ προνομιακὸ καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τὸ εἶδος τῶν πολιτειακῶν σχέσεων πρὸς τὸ Οἰκουμενικὸ Θρόνο καὶ τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία, καὶ πρότεινε ἡ Ἑλλάδα νὰ παράσχει τὶς ἴδιες μὲ τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία ἐγγυήσεις!¹³

     Ἡ Συνθήκη Εἰρήνης τῆς 30ης Μαΐου 1913 ἄφησε τὴν ἐπίλυση τοῦ ζητήματος τῆς Ἀθωνικῆς Πολιτείας στὴν εὐχέρεια τῶν Μεγάλων Δυνάμεων. Πράγματι, οἱ ἐκπρόσωποι τῶν Μεγάλων Δυνάμεων στὴν Πρεσβευτικὴ Διάσκεψη τῆς 11ης Αὐγούστου, ἀποφάσισαν τὴν ἐγκαθίδρυση στὸ Ἄγιον Ὄρος μιᾶς αὐτόνομης, οὐδέτερης καὶ ἀνεξάρτητης Πολιτείας.¹⁴

     Οἱ ἁγιορεῖτες ἀντέδρασαν καὶ πάλι μὲ νέο ὑπόμνημα, ὑπενθυμίζοντας τὸ ἀρχαῖο καθεστὼς τῆς Ἀθωνικῆς Πολιτείας.

     Τελικά, ἡ Ἔκτακτη Ἱερὰ Σύναξη τῆς 3ης Ὀκτωβρίου 1913 ἐξέδωσε τὸ Ἁγιορειτικὸν Ψήφισμα, μὲ τὸ ὁποῖο ἐξεφράσθηκε, ἡ προσήλωση τῶν Ἱερῶν Μονῶν στὸ αὐτοδιοίκητο μοναστηριακὸ πολίτευμα τοῦ Ἁγίου Ὄρους ὑπὸ τὴν πνευματικὴ δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη, ἐνῶ ταυτόχρονα ἀναγνωρίστηκε στὸ Ἑλληνικὸ Κράτος καὶ μόνο, τὸ δικαίωμα τῆς πολιτικῆς προστασίας τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ τέλος, ἀποκρούστηκε ἡ πολιτικὴ ἐκμετάλλευση τοῦ Ἄθωνα ὡς ὀλέθρια γιὰ τὴν περαιτέρω ἐξέλιξη τοῦ μοναχικοῦ βίου.¹⁵

    Οἱ ἁγιορεῖτες πατέρες στὸν ἀγώνα τους κατὰ τῆς διεθνοποίησης τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀνεγνώρισαν στὸ Ἑλληνικὸ Κράτος τὴν ἱστορικὴ καὶ φυλετικὴ συνέχεια τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Οἱ ἱστορικὲς ἐξελίξεις ποὺ ἀκολούθησαν, ἐπέτρεψαν τελικὰ τὴν ἑδραίωση τῆς Ἑλληνικῆς κυριαρχίας.

     Ὁ Καταστατικὸς Χάρτης τοῦ Ἁγίου Ὄρους τῆς 10ης Μαΐου 1924 καθορίζει μὲ λεπτομερὴ τρόπο τὰ ἁγιορειτικὰ καθεστῶτα καὶ τὸν τρόπο τῆς λειτουργίας τους. Ἐπικυρώθηκε ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ ἀπὸ τὸ Νομοθετικὸ Διάταγμα (ἄρθρο 1) τῆς 10ης Σεπτεμβρίου 1926 «περὶ κυρώσεως τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου τοῦ Ἁγίου Ὄρους» (ΦΕΚ Α΄ 309/16.9.1926), καὶ ἄρχισε νὰ ἰσχύει τὸ 1927 μετὰ τὴ θέση σὲ ἰσχὺ τοῦ νέου Συντάγματος, στὸ ὁποῖο γιὰ πρώτη φορὰ καταγράφεται ἡ συνταγματικὴ προστασία τοῦ καθεστῶτος αὐτοδιοίκησης τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ἀλλὰ καὶ ὁ Καταστατικὸς Χάρτης τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀναγνωρίζει πλήρως τὴν εἰς Κρήτην, Δωδεκάνησον καὶ Ἅγιον Ὄρος κρατοῦσα Ἐκκλησιαστικὴ κατάστασιν, διεπομένη ὑπὸ τοῦ ἰσχύοντος ἐν αὐτοῖς πατριαρχικοῦ καθεστῶτος.¹⁶

     Σήμερα στὸ Ἄγιον Ὄρος ὡς ὑπαγόμενο στὴν κυριαρχία τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους, ἰσχύει καὶ ἐφαρμόζεται τὸ Εὐρωπαϊκὸ Κεκτημένο.

    Βεβαίως, προβλέφθηκαν ἀποκλίσεις ἤδη κατὰ τὴν ἔνταξη τῆς χώρας μας στὶς Εὐρωπαϊκὲς Κοινότητες, ἐνῶ ἀκολούθησαν καὶ ἄλλες συνθῆκες ποὺ προέβλεψαν τὴν εἰδικὴ θέση τοῦ Ἁγίου Ὄρους.

     Ὅμως, τὸ Ἅγιο Ὄρος περισσότερα ἔδωσε παρὰ ἔλαβε, μετατράπηκε σὲ αὐτὸν τὸν αἰώνα ποὺ εἶναι ἀναπόσπαστο τμῆμα τῆς Ἑλληνικῆς ἐπικράτειας, σὲ πνευματικὸ φάρο καὶ καθοδηγητὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, κέντρο τῆς πνευματικῆς καὶ ἐθνικῆς μας αὐτοσυνηδεισίας, σημεῖο ἀναφορᾶς.

     Ἡ συμμετοχὴ ὅλων μας ἐδῶ, δὲν εἶναι τυπική, εἶναι γιὰ νὰ ἐνισχύσει καὶ νὰ ὑπενθυμίσει ὅτι θὰ συνεχίσουμε μὲ τὴν ἴδια ἀποφασιστικότητα νὰ πράττουμε ὅσα μᾶς δίδαξαν οἱ προγονοί μας, προστατεύοντας τὶς ἑστίες μας καὶ διατηρώντας ζῶσα τὴν πίστη καὶ τὴν ἀφοσίωση στὴ ἰδανικά μας.

*Ο Γιάννης Παναγιωτόπουλος είναι Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Γενικός Γραμματέας Μέσων Ενημέρωσης.
-----------------------------------------------------
1 Σύνταγμα τῆς Ἑλλάδος, ἄρθρο 105, § 1.
2 Νικολάου, Συμβάσεις, σ. 143-145.
3 Τὸ παρὸν ἄρθρο 62 τῆς Συνθήκης τοῦ Βερολίνου (1878) ἐπικυρώθηκε μὲ τὸ ἄρθρο 13 τῆς Συνθήκης περὶ προστασίας τῶν ἐν Ἑλλάδι μειονοτήτων (Σέβρες, 10 Αὐγούστου 1920), ἡ ὁποία καὶ κυρώθηκε μὲ τὸ Νομοθετικὸ Διάταγμα τῆς 29ης Σεπτεμβρίου 1923 "περί κυρώσεως της εν Σέβραις υπογραφείσης Συνθήκης περί προστασίας τῶν ἐν Ἑλλάδι μειονοτήτων" (ΦΕΚ Α΄ 311/30.10.1923), ὅπου σημειώνεται χαρακτηριστικά: ἡ Ἑλλὰς ὑποχρεοῦται νὰ ἀναγνωρίση καὶ διατηρήση τὰ ἐκ παραδόσεως δικαιώματα καὶ τὰς ἐλευθερίας ὧν ἀπολαύουσι αἱ μὴ ἑλληνικαὶ μοναστηριακαὶ κοινότητες τοῦ Ἁγίου Ὅρους κατὰ τὰς διατάξεις τοῦ ἄρθρου 62 τῆς Βερολινείου Συνθήκης τῆς 13 Ἰουλίου 1878.

4 5 6 Πολιτειακὸν καθεστώς, σ. 17.
7 Πολιτειακὸν καθεστώς, σ. 18.
8 Πολιτειακὸν καθεστώς, σ. 19.
9 Πάνωτης ....
10 Πολιτειακὸν καθεστώς, σ. 6.
11 Βλ. Πολιτειακὸν καθεστώς, σ. 6.
12 Πρβλ. Πολιτειακὸν καθεστώς, σ. 7.
13 Μεταξάκης, Ἅγ. Ὄρος, σ. 185-190• πρβλ. Πολιτειακὸν καθεστώς, σ. 7.
14 ...... πρβλ. Πολιτειακὸν καθεστώς, σ. 8.
15 Πολιτειακὸν καθεστώς, σ. 9.
16 Ν. 590/1977, ἄρθρο 1, § 5.

Το παραπάνω κείμενο εκφωνήθηκε από τον κ. Γ. Παναγιωτόπουλο στο πλαίσιο εκδήλωσης για τα εκατό έτη από την ενσωμάτωση του Αγίου Όρους στην Ελλάδα.

Η δημοσίευση ελήφθη από το Εκκλησιαστικό Πρακτορείο

Ειδήσεων ΔΟΓΜΑ 

    Το Άγιο Όρος απελευθερώθηκε από το Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό  κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Συγκεκριμένα στις 2 Νοεμβρίου 1912 κατέπλευσαν και αγκυροβόλησαν στον όρμο της Δάφνης η ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου, το Θωρηκτό «Αβέρωφ», με το αντιτορπιλικό «Θύελλα» και τα ανιχνευτικά «Ιέραξ» και «Πάνθηρ» υπό τις χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες εκατοντάδων καμπανών των Ιερών Μονών που αντελήφθησαν την προσόρμιση του ελληνικού στόλου. Αποβιβάσθηκε άγημα, ο επικεφαλής του οποίου αξιωματικός «εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων», επικύρωσε την αποβατική ενέργεια χαρακτηρίζοντας τον καϊμακάμη, τους υπαλλήλους και την εκεί μικρή οθωμανική δύναμη ως αιχμαλώτους πολέμου "άνευ πολεμικής τινός ενέργειας", οπότε και υψώθηκε η Ελληνική Σημαία.
      Την επόμενη ημέρα, στις 3 Νοεμβρίου, συνήλθαν σε συνεδρίαση οι αντιπρόσωποι όλων των Μονών, πλην της Ρωσικής, και υπεγράφη στον κώδικα των πρακτικών της συνεδρίας πράξη, με την οποία διαπιστωνόταν η κατάλυση των οθωμανικών αρχών. Η επίσημη δε πράξη έγινε στις 5 Νοεμβρίου 1912. Εκείνη την περίοδο εννέα με δέκα χιλιάδες μοναχών κατοικούσαν εκεί.

     Το ελληνικό κράτος κύρωσε με το Ν.Δ. 10/16 Σεπτεμβρίου 1926 τον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους, ο οποίος άρχισε να ισχύει το 1927 μετά τη θέση σε ισχύ του νέου Συντάγματος, οπότε και για πρώτη φορά επισημοποιήθηκε η συνταγματική προστασία του καθεστώτος αυτοδιοίκησης του Αγίου Όρους.

ΟΙ  20  ΙΕΡΕΣ ΜΟΝΕΣ  ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ 

     Υπάρχουν 20 μονές στο Άγιο Όρος που απαγορεύεται να αυξομειωθούν.

     Είναι μεγάλα πολύπλοκα κτίρια που περιβάλλονται από δυνατό τείχος με κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα τον Πύργο με τις επάλξεις και τις πολεμίστρες που βοηθούσαν στην απομάκρυνση των πειρατών και των κατακτητών στα παραθαλάσσια κυρίως μοναστήρια.

     Έχουμε δύο ειδών μονές:

α) Τις Βασιλικές που λέγονται έτσι είτε γιατί η ίδρυση τους έγινε με εντολή και συνδρομή των Βυζαντινών αυτοκρατόρων ή γιατί επικυρώθηκε με αυτοκρατορικό χρυσόβουλο,

β) Τις Πατριαρχικές και Σταυροπηγιακές γιατί συνδέθηκαν με το Πατριαρχείο Κων/πόλεως που ανέλαβε την πνευματική περισσότερο εποπτεία τους (Πατριαρχικές) και από το σταυρό που τοποθετούσε ο Πατριάρχης ή ένας επίσκοπος στα θεμέλια πριν από την Ίδρυση τους (Σταυροπηγιακές).

    Κατά το άρθρο 105 Συντάγματος «Το Aγιον Oρος διοικείται κατά το καθεστώς αυτού υπό των 20 Ιερών Μονών του, μεταξύ των οποίων είναι κατανεμημένη ολόκληρος η χερσόνησος του Αθω το έδαφος της οποίας είναι αναπαλλοτρίωτο.». Από τη συνταγματική αυτή διάταξη καθιερώνονται οι εξής 2 αρχές :
1. Το έδαφος του Αγίου Όρους ανήκει κατά κυριότητα στις Μονές.
2. Το έδαφος του Αγίου Όρους είναι αναπαλλοτρίωτο, δηλαδή η εκποίηση κτημάτων εντός του Αγίου Όρους επ'ουδενί λόγο επιτρέπεται, και μόνον η ανταλλαγή τους είναι δυνατή.
     Από το σύνολο των διατάξεων του άρθρου 105 του Συντάγματος προκύπτουν επίσης και οι εξής αρχές :
1. Απαγορεύεται πάσα μεταβολή του διοικητικού συστήματος των Μονών.
2. Απαγορεύεται πάσα μεταβολή του αριθμού των Μονών.
3. Απαγορεύεται πάσα μεταβολή της ιεραρχικής τάξεως των Μονών.
4. Απαγορεύεται η μεταβολή της θέσεως των Μονών ως προς τα εξαρτήματα.

Οι 20 μονές του Αγίου Όρους, κατά ιεραρχική αμετάβλητη τάξη, η οποία δεν μπορεί 

να αυξομειωθεί είναι :

1. της Μεγίστης Λαύρας, που ιδρύθηκε το 963
2. του Βατοπεδίου, που ιδρύθηκε το 972
3. των Ιβήρων, που ιδρύθηκε το 972
4. του Χιλανδαρίου, που ιδρύθηκε το 1197
5. του Διονυσίου, που ιδρύθηκε το 1375
6. του Κουτλουμουσίου, που ιδρύθηκε το 12° αιώνα
7. του Παντοκράτορος, που ιδρύθηκε το 1363
8. του Ξηροποτάμου, που ιδρύθηκε το 970
9. του Ζωγράφου, που ιδρύθηκε γύρω στο 973
10. του Δοχειαρίου, που ιδρύθηκε γύρω στο 970
11. του Καρακάλλου που ιδρύθηκε στις αρχές του 11ου αιώνα
12. του Φιλοθέου, που ιδρύθηκε γύρω στα τέλη του 10ου αιώνα
13. της Σίμωνος Πέτρας, που ιδρύθηκε το πρώτο μισό του 14ου αιώνα
14. του Αγίου Παύλου, που ιδρύθηκε το δεύτερο μισό του 10ου αιώνα
15. του Σταυρονικήτα από το 1541
16. του Ξενοφώντος, που ιδρύθηκε στα τέλη του 10ου αιώνα
17. του Γρηγορίου, που ιδρύθηκε πριν από τα μέσα του 14ου αιώνα
18. του Εσφιγμένου, που ιδρύθηκε στα τέλη του 10ου αιώνα
19. του Ρωσικού (Παντελεήμονος), που ιδρύθηκε το 10ο αιώνα και

20. του Κωνσταμονίτου που ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα