Α) Η πρώτη φωτογραφία εικονίζςι το Θεόδωρο Μετοχίτη μπροστά στην εικόνα του Κυρίου "Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΖΩΝΤΩΝ".
O Mετοχίτης υπήρξε λόγιος, ένας απο τους σπουδαιότερους συγγραφείς του Bυζαντίου αλλά και προστάτης των τεχνών. Aρκεί να αναφέρει κανείς τη μεγάλη ανακαίνιση που πραγματοποίησε στη Mονή της Xώρας στα 1316-21, όπου μάλιστα πέθανε το 1322 ως μοναχός Θεόληπτος. Θεωρείται επίσης ο δημιουργός της μεγαλύτερης και καλύτερης βιβλιοθήκης της Kωσταντινούπολης, αυτής στη Mονή της Xώρας. Στο πλούσιο συγγραφικό του έργο, που υπολογίζεται ότι έφτανε τις 90.000 σελίδες, διακρίθηκε για την ενασχόλησή του με τη Pητορική, την Iστορία, τη Φιλοσοφία αλλά και την Aστρονομία.
Β) Η Β΄εικόνα παρουσιάζει σκηνή από Βυζαντινό Σχολείο.
Γ) Η τρίτη εικόνα πατρουσιάζει τη Μονή του Παντοκράτορος, που είχε το καλλίτερο Βυζαντινό Νοσοκομείο και ιατρική Σχολή.
Η καλή μόρφωση ήταν το ιδανικό κάθε Βυζαντινού. Την απαιδευσιά, την έλλειψη πνευματικής καλλιέργειας την θεωρούσαν ατύχημα και συμφορά. Τους αμαθείς τους κορόιδευαν και ας κατείχαν ακόμη και τα ανώτατα αξιώματα, όπως του αυτοκράτορα και του πατριάρχη. Συγγραφείς, όπως η Άννα η Κομνηνή και λοιποί, εγκωμιάζουν αυτούς που το πνεύμα τους είναι καλλιεργημένο και έχουν πολλές γνώσεις.
Τα παιδιά πήγαιναν σχολείο από (6) έξι ετών, όπου πρώτα απ’ όλα μάθαιναν να διαβάζουν, να γράφουν, την γραμματική και το συντακτικό. Μάθαιναν τους αρχαίους Έλληνες Κλασικούς και ιδίως τον Όμηρο. Όλοι οι Βυζαντινοί ήξεραν να αναγνωρίζουν στίχους του Ομήρου. (Ας μου επιτραπεί εδώ να σημειώσω, όχι πόσοι έχομε διαβάσει Όμηρο, άλλα πόσοι από τους Νεοέλληνες και ιδιαιτέρως τα παιδιά μας, μπορούν να ξεχωρίσουν την Ομηρική γλώσσα, ή να νομίζουν ότι είναι ξένη γλώσσα).
Σε ηλικία 14, ετών οι μαθητές περνούσαν στην Ρητορική, μάθαιναν την ορθή προφορά, μελετούσαν τον Δημοσθένη και άλλους ρήτορες και πεζογράφους. Μετά την Ρητορική έπρεπε να σπουδάσουν την Φιλοσοφία και τις τέσσερες τέχνες, δηλαδή την Αριθμητική, την Γεωγραφία, την Μουσική και την Αστρονομία. Μπορούσε επίσης ο μαθητής να διδαχθεί Νομική, Ιατρική και Φυσική. Παράλληλα στα παιδιά έδιναν και θρησκευτική μόρφωση. Τα παιδιά μάθαιναν ολόκληρη την Βίβλο. Στον Όμηρο και στην Βίβλο έχομε τις περισσότερες παραπομπές της Βυζαντινής λογοτεχνίας. Η φοίτηση στα σχολεία της Μέσης ή Εγκύκλιας εκπαιδεύσεως διαρκούσε 4 με 5 χρόνια. Όσοι τελείωναν και ένιωθαν ότι είχαν αρκετές δυνάμεις μπορούσαν να πάνε στην Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση για περισσότερες σπουδές.
Η Εκκλησία και η Πολιτεία είχαν πολλές απαιτήσεις από τους δασκάλους και τους καθηγητές. Ήθελαν να έχουν πολλές γνώσεις στο αντικείμενο τους, να είναι πράοι, φιλάνθρωποι και πρότυπα αρετής, έτσι να διαδώσουν και με το παράδειγμά τους. Αν και οι απαιτήσεις από τους δασκάλους ήταν πολλές, ο μισθός τους συνήθως ήταν χαμηλός.
Κατά την διάρκεια του έτους είχαν πολλές εορτές, κυρίως θρησκευτικές και τα σχολεία διέκοπταν τα μαθήματα. Ο πρωτομάρτυς Στέφανος και ο Απόστολος Ματθίας θεωρούνταν προστάτες των μαθητών. Τον 12ο αιώνα, ο Ιωάννης Μαυρόπους, καθηγητής της Πατριαρχικής Σχολής, καθιέρωσε την 30η Ιανουαρίου, εορτή των Τριών Ιεραρχών, ως εορτή της παιδείας. Το Ακαδημαϊκό έτος 1842-43, η σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών επανέφερε την εορτή αυτή, ως εορτή της Παιδείας και των Ελληνικών γραμμάτων.
Ενώ για την μόρφωση των αγοριών έχομε πάρα πολλές πληροφορίες, δεν συμβαίνει το ίδιο και με την μόρφωσή των κοριτσιών. Οι πληροφορίες είναι ελλιπείς. Πάντως στην Βυζαντινή Ιστορία αναφέρονται πολλές μορφωμένες γυναίκες. Είναι βέβαιο ότι οι γυναίκες έπαιρναν στοιχειώδη και μέση εκπαίδευση. Δεν μπορούσαν απ’ όσα γνωρίζουμε οι γυναίκες να πάνε στα πανεπιστήμια.
Παρ’ όλα αυτά, συναντάμε φωτισμένες γυναίκες όπως η Υπατία, μεγάλη μαθηματικός της Αλεξάνδρειας, η αυτοκράτειρα Πουλχερία, η Αθηναϊδα-Ευδοκία, κόρη του φιλοσόφου Λεοντίου, η οποία συνετέλεσε στην σύνταξη του Θεοδοσιανού Κώδικα, η Κασσιανή, σπουδαία υμνογράφος, η Άννα η Κομνηνή, η κόρη του Θεοδώρου Μετοχίτη Ειρήνη, οι κόρες του Κωνσταντίνου του Πορφυρογεννήτου, η Θεοδώρα η Παλαιολογίνα κ.λ.πές. Πολλές γυναίκες στο Βυζάντιο είχαν αρκετές γνώσεις Ιατρικής και εργάζονταν κυρίως στα γυναικεία τμήματα Νοσοκομείων και είχαν ίση θέση με τους άνδρες συναδέλφους τους.
Όσον δε αφορά την Πανεπιστημιακή εκπαίδευση, εκτός από την Κωνσταντινούπολη, υπήρξαν και φημισμένα κέντρα με ανώτερες και ανώτατες σχολές, όπως η Αθήνα, η Αλεξάνδρεια, η Βηρυτός, η Αντιόχεια, η Έδεσσα με τις Θεολογικές της Σχολές, η Γάζα, η Θεσσαλονίκη κ.λ.π.
Το πρώτο Πανεπιστήμιο ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη την 26η Φεβρουαρίου του 425. Αν κάποιος σήμερα επισκεφθεί την Φλωρεντία, θα μάθει ότι εκεί ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα το πρώτο Πανεπιστήμιο. Οι Βυζαντινοί μας πρόγονοι είχαν προλάβει τους Ιταλούς και γενικώς τους Ευρωπαίους αρκετούς αιώνες πιο γρήγορα.
Στο Πανδιδακτήριο διδάσκονταν η Φιλολογία, η Γραμματική, η Φιλοσοφία, που περιελάβανε και τα Μαθηματικά, η Ρητορική και το Ρωμαϊκό Δίκαιο. Είχε 31 έδρες από τις όποιες 16 Ελληνικές και 15 Λατινικές. Καθηγητής δεν μπορούσε να διορισθεί κάποιος χωρίς αυστηρή δοκιμασία. Ο υποψήφιος έπρεπε να δώσει δείγματα πολυμαθείας και να έχει ήθος ανεπίληπτο, μας πληροφορεί Θεοδοσιανός Κώδικας.
Επί Ισαύρων, το Πανδιδακτήριο ονομάσθηκε «Οικουμενικόν διδασκαλείον».
Μεγάλη τομή στην Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση έκανε ο Καίσαρας Βάρδας, θείος του αυτοκράτορα Μιχαήλ του Γ΄ 842-867. Οργανώθηκε Πανεπιστημιακή Σχολή, το Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας, όπου διδασκόταν η «έξω σοφία» και η «θύραθεν παιδεία». Η φοίτηση για τους φοιτητές ήταν δωρεάν, ένα μέτρο στο οποίο πάλι οι πρόγονοι μας προηγήθηκαν. Σπουδαίες μορφές του ιδρύματος αυτού ήσαν ο Λέων ο μαθηματικός και φιλόσοφος, ο οποίος διετέλεσε και Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, ο Μέγας Φώτιος, ο Μιχαήλ Ψελλός κ.λ.π.
Ο Καίσαρας Βάρδας πολλές φορές παρακολουθούσε αυτοπροσώπως τις εργασίες της Σχολής και επέβλεπε διδάσκοντες και διδασκομένους.
Τον 11ο αιώνα, ο Κωνσταντίνος Θ΄ ο Μονομάχος, όρισε επικεφαλής επιτροπής τον σοφό Μιχαήλ Ψελλό και ζήτησε να γίνουν μεταρρυθμίσεις στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Με διάταγμα του αυτοκράτορα ιδρύθηκαν δυο Σχολές: α) το «Διδασκαλείον των Νόμων και β) η Φιλοσοφική με το όνομα «Γυμνάσιον». Στην νομική σχολή διδασκόταν η νομική επιστήμη για τη δημιουργία ολοκληρωμένων νομικών, δικαστών και κρατικών υπαλλήλων. Στην φιλοσοφική Σχολή διδάσκονταν όλες οι άλλες επιστήμες. Η σχολή αυτή έδωσε τεράστια ώθηση στην διανοητική ανάπτυξη και την Φιλοσοφική σκέψη του Βυζαντίου. Το «Διδασκαλείον του Νόμου», είχε μεγάλη επίδραση στο εξωτερικό. Με επίδρασή του ιδρύθηκε στην Μπολόνια της Ιταλίας η πρώτη εκτός Βυζαντίου Ευρωπαϊκή Σχολή Δικαίου. Από την Μπολόνια καθηγητές ίδρυσαν το Πανεπιστήμιο της Βιτσέντσα το 1204 (σημαδιακή ημερομηνία) και στην συνέχεια το Πανεπιστήμιο της Πάδοβα με ειδίκευση στις νομικές σπουδές.
Μετά την Φραγκοκρατία έχουμε αναβάθμιση της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Η Νίκαια έγινε σπουδαίο κέντρο σπουδών. Ιδρύθηκαν εκπαιδευτήρια, βιβλιοθήκες και προσκλήθηκαν να διδάξουν σπουδαίοι καθηγητές της Φιλοσοφίας, της Ιατρικής, των Μαθηματικών, της Ρητορικής κ.λ.π.]
Ο Γεώργιος Ακροπολίτης, ο Γεώργιος Παχυμέρης, ο Θεοδώρος Μετοχίτης, ο Ιωάννης Αργυρόπουλος, ο Γεώργιος Σχολάριος και πολλοί άλλοι, έδωσαν όλο τους τον εαυτό για την αναβάθμιση των σπουδών στα χρόνια των Παλαιολόγων και συντελέσαν στο μεγάλο θαύμα που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου, στην Παλαιολόγεια αναγέννηση, η οποία προηγείται και είναι προάγγελος της Ιταλικής Αναγεννήσεως.
Σε ηλικία 14, ετών οι μαθητές περνούσαν στην Ρητορική, μάθαιναν την ορθή προφορά, μελετούσαν τον Δημοσθένη και άλλους ρήτορες και πεζογράφους. Μετά την Ρητορική έπρεπε να σπουδάσουν την Φιλοσοφία και τις τέσσερες τέχνες, δηλαδή την Αριθμητική, την Γεωγραφία, την Μουσική και την Αστρονομία. Μπορούσε επίσης ο μαθητής να διδαχθεί Νομική, Ιατρική και Φυσική. Παράλληλα στα παιδιά έδιναν και θρησκευτική μόρφωση. Τα παιδιά μάθαιναν ολόκληρη την Βίβλο. Στον Όμηρο και στην Βίβλο έχομε τις περισσότερες παραπομπές της Βυζαντινής λογοτεχνίας. Η φοίτηση στα σχολεία της Μέσης ή Εγκύκλιας εκπαιδεύσεως διαρκούσε 4 με 5 χρόνια. Όσοι τελείωναν και ένιωθαν ότι είχαν αρκετές δυνάμεις μπορούσαν να πάνε στην Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση για περισσότερες σπουδές.
Η Εκκλησία και η Πολιτεία είχαν πολλές απαιτήσεις από τους δασκάλους και τους καθηγητές. Ήθελαν να έχουν πολλές γνώσεις στο αντικείμενο τους, να είναι πράοι, φιλάνθρωποι και πρότυπα αρετής, έτσι να διαδώσουν και με το παράδειγμά τους. Αν και οι απαιτήσεις από τους δασκάλους ήταν πολλές, ο μισθός τους συνήθως ήταν χαμηλός.
Κατά την διάρκεια του έτους είχαν πολλές εορτές, κυρίως θρησκευτικές και τα σχολεία διέκοπταν τα μαθήματα. Ο πρωτομάρτυς Στέφανος και ο Απόστολος Ματθίας θεωρούνταν προστάτες των μαθητών. Τον 12ο αιώνα, ο Ιωάννης Μαυρόπους, καθηγητής της Πατριαρχικής Σχολής, καθιέρωσε την 30η Ιανουαρίου, εορτή των Τριών Ιεραρχών, ως εορτή της παιδείας. Το Ακαδημαϊκό έτος 1842-43, η σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών επανέφερε την εορτή αυτή, ως εορτή της Παιδείας και των Ελληνικών γραμμάτων.
Ενώ για την μόρφωση των αγοριών έχομε πάρα πολλές πληροφορίες, δεν συμβαίνει το ίδιο και με την μόρφωσή των κοριτσιών. Οι πληροφορίες είναι ελλιπείς. Πάντως στην Βυζαντινή Ιστορία αναφέρονται πολλές μορφωμένες γυναίκες. Είναι βέβαιο ότι οι γυναίκες έπαιρναν στοιχειώδη και μέση εκπαίδευση. Δεν μπορούσαν απ’ όσα γνωρίζουμε οι γυναίκες να πάνε στα πανεπιστήμια.
Παρ’ όλα αυτά, συναντάμε φωτισμένες γυναίκες όπως η Υπατία, μεγάλη μαθηματικός της Αλεξάνδρειας, η αυτοκράτειρα Πουλχερία, η Αθηναϊδα-Ευδοκία, κόρη του φιλοσόφου Λεοντίου, η οποία συνετέλεσε στην σύνταξη του Θεοδοσιανού Κώδικα, η Κασσιανή, σπουδαία υμνογράφος, η Άννα η Κομνηνή, η κόρη του Θεοδώρου Μετοχίτη Ειρήνη, οι κόρες του Κωνσταντίνου του Πορφυρογεννήτου, η Θεοδώρα η Παλαιολογίνα κ.λ.πές. Πολλές γυναίκες στο Βυζάντιο είχαν αρκετές γνώσεις Ιατρικής και εργάζονταν κυρίως στα γυναικεία τμήματα Νοσοκομείων και είχαν ίση θέση με τους άνδρες συναδέλφους τους.
Όσον δε αφορά την Πανεπιστημιακή εκπαίδευση, εκτός από την Κωνσταντινούπολη, υπήρξαν και φημισμένα κέντρα με ανώτερες και ανώτατες σχολές, όπως η Αθήνα, η Αλεξάνδρεια, η Βηρυτός, η Αντιόχεια, η Έδεσσα με τις Θεολογικές της Σχολές, η Γάζα, η Θεσσαλονίκη κ.λ.π.
Το πρώτο Πανεπιστήμιο ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη την 26η Φεβρουαρίου του 425. Αν κάποιος σήμερα επισκεφθεί την Φλωρεντία, θα μάθει ότι εκεί ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα το πρώτο Πανεπιστήμιο. Οι Βυζαντινοί μας πρόγονοι είχαν προλάβει τους Ιταλούς και γενικώς τους Ευρωπαίους αρκετούς αιώνες πιο γρήγορα.
Στο Πανδιδακτήριο διδάσκονταν η Φιλολογία, η Γραμματική, η Φιλοσοφία, που περιελάβανε και τα Μαθηματικά, η Ρητορική και το Ρωμαϊκό Δίκαιο. Είχε 31 έδρες από τις όποιες 16 Ελληνικές και 15 Λατινικές. Καθηγητής δεν μπορούσε να διορισθεί κάποιος χωρίς αυστηρή δοκιμασία. Ο υποψήφιος έπρεπε να δώσει δείγματα πολυμαθείας και να έχει ήθος ανεπίληπτο, μας πληροφορεί Θεοδοσιανός Κώδικας.
Επί Ισαύρων, το Πανδιδακτήριο ονομάσθηκε «Οικουμενικόν διδασκαλείον».
Μεγάλη τομή στην Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση έκανε ο Καίσαρας Βάρδας, θείος του αυτοκράτορα Μιχαήλ του Γ΄ 842-867. Οργανώθηκε Πανεπιστημιακή Σχολή, το Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας, όπου διδασκόταν η «έξω σοφία» και η «θύραθεν παιδεία». Η φοίτηση για τους φοιτητές ήταν δωρεάν, ένα μέτρο στο οποίο πάλι οι πρόγονοι μας προηγήθηκαν. Σπουδαίες μορφές του ιδρύματος αυτού ήσαν ο Λέων ο μαθηματικός και φιλόσοφος, ο οποίος διετέλεσε και Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, ο Μέγας Φώτιος, ο Μιχαήλ Ψελλός κ.λ.π.
Ο Καίσαρας Βάρδας πολλές φορές παρακολουθούσε αυτοπροσώπως τις εργασίες της Σχολής και επέβλεπε διδάσκοντες και διδασκομένους.
Τον 11ο αιώνα, ο Κωνσταντίνος Θ΄ ο Μονομάχος, όρισε επικεφαλής επιτροπής τον σοφό Μιχαήλ Ψελλό και ζήτησε να γίνουν μεταρρυθμίσεις στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Με διάταγμα του αυτοκράτορα ιδρύθηκαν δυο Σχολές: α) το «Διδασκαλείον των Νόμων και β) η Φιλοσοφική με το όνομα «Γυμνάσιον». Στην νομική σχολή διδασκόταν η νομική επιστήμη για τη δημιουργία ολοκληρωμένων νομικών, δικαστών και κρατικών υπαλλήλων. Στην φιλοσοφική Σχολή διδάσκονταν όλες οι άλλες επιστήμες. Η σχολή αυτή έδωσε τεράστια ώθηση στην διανοητική ανάπτυξη και την Φιλοσοφική σκέψη του Βυζαντίου. Το «Διδασκαλείον του Νόμου», είχε μεγάλη επίδραση στο εξωτερικό. Με επίδρασή του ιδρύθηκε στην Μπολόνια της Ιταλίας η πρώτη εκτός Βυζαντίου Ευρωπαϊκή Σχολή Δικαίου. Από την Μπολόνια καθηγητές ίδρυσαν το Πανεπιστήμιο της Βιτσέντσα το 1204 (σημαδιακή ημερομηνία) και στην συνέχεια το Πανεπιστήμιο της Πάδοβα με ειδίκευση στις νομικές σπουδές.
Μετά την Φραγκοκρατία έχουμε αναβάθμιση της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Η Νίκαια έγινε σπουδαίο κέντρο σπουδών. Ιδρύθηκαν εκπαιδευτήρια, βιβλιοθήκες και προσκλήθηκαν να διδάξουν σπουδαίοι καθηγητές της Φιλοσοφίας, της Ιατρικής, των Μαθηματικών, της Ρητορικής κ.λ.π.]
Ο Γεώργιος Ακροπολίτης, ο Γεώργιος Παχυμέρης, ο Θεοδώρος Μετοχίτης, ο Ιωάννης Αργυρόπουλος, ο Γεώργιος Σχολάριος και πολλοί άλλοι, έδωσαν όλο τους τον εαυτό για την αναβάθμιση των σπουδών στα χρόνια των Παλαιολόγων και συντελέσαν στο μεγάλο θαύμα που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου, στην Παλαιολόγεια αναγέννηση, η οποία προηγείται και είναι προάγγελος της Ιταλικής Αναγεννήσεως.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου