Ο ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΤΩΝ ΠΑΤΡΩΝ

Η  ΑΓΙΑ  ΚΑΡΑ

Στην πόλη των Πατρών, έχει επιφυλαχθεί η μεγάλη δωρεά και η μοναδική τιμή από όλη την Ελλάδα να είναι μία πόλη όχι απλώς Αποστολική, δηλαδή να έχει ιδρυθεί από κάποιον Απόστολο, αλλά να έχει καθαγιασθεί από τo αίμα του Πρωτοκλήτου των Αποστόλων Αγίου Ανδρέου. Γι’ αυτό και η πόλη των Πατρών «κέκτηται ποιμένα και πολιούχον θείον».

Σύντομο Συναξάρι για τον Απόστολο Ανδρέα:

Υπήρξε ο πρώτος μαθητής από τους 12 που κλήθηκε στο Αποστολικό αξίωμα και γι’ αυτό ονομάσθηκε «Πρωτόκλητος». Αυτός και ο αδελφός του Πέτρος γεννήθηκαν στην κωμόπολη της Γαλιλαίας Βηθσαϊδά, παρά την λίμνη Γεννησαρέτ και ήταν και πατρίδα και των άλλων δύο μαθητών του Κυρίου, του Ιακώβου και του Ιωάννου.

Ο Ανδρέας ήταν αρχικά μαθητής του Προδρόμου και ακολούθησε πρώτος τον Χριστό όταν ο Πρόδρομος τους φανέρωσε ότι ο Ιησούς είναι ο «αμνός του Θεού» (Ιωάν. 1,36). Ακολούθως ο Ανδρέας γνώρισε στον Ιησού και τον αδελφό του τον Πέτρο και έγινε και αυτός μαθητής του Ιησού. Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι ο Ανδρέας είχε Ελληνικό όνομα και μαζί με τον Φίλιππο, ήσαν οι μοναδικοί από τον κύκλο των 12 μαθητών που είχαν Ελληνικά ονόματα. Για τον λόγο αυτό όταν Έλληνες θέλησαν να γνωρίσουν τον Κύριο, απευθύνθηκαν προς τον Φίλιππο και αυτός μαζί με τον Ανδρέα προσήγαγαν τους Έλληνες στον Ιησού και ο Κύριος είπε την περίφημη φράση «ελήλυθεν η ώρα ίνα δοξασθή ο Υιός του ανθρώπου".
Μετά την Πεντηκοστή, ακολουθώντας την εντολή του Κυρίου (Ματθ. 28,19) άρχισε το ιεραποστολικό του έργο. Γνωρίζουμε ότι ο Απόστολος Ανδρέας κήρυξε σε περιοχές που ανθούσε το Ελληνικό στοιχείο. Πέρασε από την Παλαιστίνη στην Κύπρο και αποβιβάσθηκε σε μια περιοχή της Κύπρου, εκεί κοντά που σήμερα υπάρχει το μοναστήρι του στα κατεχόμενα και το οποίο τώρα τελευταίως ανέλαβε να το αναστηλώσει το Πανεπιστήμιο Πατρών.
Μετά την Κύπρο μετέβη στη Νίκαια της Βιθυνίας, στην Νικομήδεια και την Χαλκηδόνα της Προποντίδας. Ακολούθως ανέβηκε και συνέχισε το ιεραποστολικό του έργο στα παράλια του Ευξείνου στις πόλεις του Ποντιακού Ελληνισμού. Σταθμοί του ήσαν η Σινώπη (όπου υπέστη φοβερό διωγμό και σώθηκε με θαυμαστό τρόπο), στην Σαμψούντα, Τραπεζούντα και ακολούθως πέρασε στην αντίπερα όχθη, στα μέρη της Σκυθίας, την σημερινή νότια Ρωσία. Οι περιοχές της Ταυρικής και πέραν του Καυκάσου φαίνεται ότι έγιναν στόχος ιεραποστολής του Αποστόλου Ανδρέου. Τοπική παράδοση σήμερα στο Κίεβο της Ουκρανίας αναφέρει ότι ο Απόστολος Ανδρέας έφθασε μέχρι εκεί για να μεταφέρει το μήνυμα του Ευαγγελίου. Για τον λόγο αυτό όλοι αυτοί οι λαοί, τιμούν και ευλαβούνται τον Απόστολο Ανδρέα και έχομε γίνει μάρτυρες αυτής της τιμής όταν δύο φορές (μία στην Ρουμανία το 1996 και άλλη μία στο Κίεβο τον Αύγουστο του 2001) συνοδεύσαμε την ΑΓΙΑ ΚΑΡΑ του στα μέρη αυτά και ζήσαμε στιγμές ανεπανάληπτες.
Ακολούθως τα βήματά του οδηγούνται στα παράλια της σημερινής Ρουμανίας και Βουλγαρίας και ακολούθως καταλήγει στην μικρή τότε πολίχνη Βυζάντιο, όπου ίδρυσε την τοπική Εκκλησία και μάλιστα χειροτόνησε πρώτο επίσκοπό της τον Στάχυ. Για τον λόγο αυτό θεωρείται ιδρυτής της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, της οποίας η θρονική εορτή είναι η ημέρα της μνήμης του Αποστόλου Ανδρέου.
Μετά από το Βυζάντιο, ο Απόστολός μας ήλθε στην Θράκη, την Μακεδονία, την Ήπειρο, την Θεσσαλία και κατέληξε σε μεγάλη ηλικία στη γη της Αχαΐας, την πόλη των Πατρών.
Την άφιξη του Αγίου Ανδρέου στην Πάτρα, βεβαιώνουν πολλές και αυθεντικές μαρτυρίες, όπως του Ιππολύτου Ρώμης, του Ιερωνύμου, του Θεοδωρήτου επισκόπου Κύρου, του Νικηφόρου Ξανθόπουλου κ.λ.π. Εκκλησιαστικές και εξωεκκλησιαστικές μαρυρίες. Στην Πάτρα και γενικά στην Αχαΐα έκανε πλείστα θαύματα και ιάσεις, και πάρα πολλοί κάτοικοι έγιναν χριστιανοί και βαπτίσθηκαν. Ανάμεσα στους πρώτους χριστιανούς των Πατρών εξέχουσα θέση κατέχει η γυναίκα του Ρωμαίου ανθυπάτου Αιγεάτου Μαξιμίλλα και ο αδελφός του Στρατοκλής, ο οποίος αργότερα όταν ο Απόστολος Ανδρέας ήταν στην φυλακή, τον χειροτόνησε Α΄ επίσκοπο Πατρών.
Ο Αιγεάτης, μετά την επιμονή της γυναίκας του στη νέα πίστη (την θεράπευσε ο άγιος από ανίατη ασθένεια), οργίσθηκε και διέταξε την σύλληψη του Αποστόλου, τον βασανισμό του και τελικά την θανατική του καταδίκη επάνω σε σταυρό σχήματος × κάτω από τους κλώνους ελιάς «παρά το χείλος της θαλασσίας ψάμμου» εκεί όπου σήμερα ευρίσκεται ο παλαιός Ιερός Ναός, δίπλα από το ιερό της Δήμητρας και την πηγή όπου ο Απόστολος Ανδρέας συνήθιζε να κηρύττει. Επικρατέστερη χρονολογία για το μαρτύριο είναι το 66 μ.Χ. επί Νέρωνος. Το σώμα του Αγίου Ανδρέου μετά το θάνατό του το ενεταφίασαν με τιμές ο Στρατοκλής, η Μαξιμίλλα και άλλοι μαθητές του κοντά στον τόπο όπου σταυρώθηκε. Μετά τον θάνατο του αγίου Ανδρέου, ο Αιγεάτης πηγαίνοντας με το άλογό του, έπεσε από αυτό και σκοτώθηκε στο λόφο των υψηλών αλωνίων.

Ιστορία των λειψάνων του Αποστόλου Ανδρέου:

Μέχρι τον 4ο αιώνα το λείψανο του Αγίου βρισκόταν ακέραιο στην Πάτρα. Ζητήθηκε και μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όταν αυτή έγινε πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) αυτοκρατορίας. Ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος γιος του Μ. Κωνσταντίνου, ανέθεσε στον αξιωματικό του και κατόπιν μάρτυρα της πίστεώς μας Άγιο Αρτέμιο να μεταφέρει στην Πόλη το λείψανο του Αγίου Ανδρέου από την Πάτρα και του Ευαγγελιστού Λουκά από τη Θήβα. Η μεταφορά έγινε το 353 ή πιθανότερα το 357 και εναπετέθη στο ναό των Αγίων Αποστόλων. Κατά τις υπάρχουσες μαρτυρίες, ο Μ. Κων/νος έκτισε το ναό των Αγίων Αποστόλων και κατασκεύασε 12 λάρνακες (θήκες), εις μνήμην των 12 Αποστόλων και σιγά – σιγά να συγκεντρώσει και να εναποθέσει εκεί τα λείψανά τους.
Η Κάρα του Αγίου Ανδρέου ή τότε παρέμεινε στην Πάτρα, ή αργότερα τον 9ο αιώνα όταν αυτοκράτορας έγινε ο Βασίλειος ο Α΄ ο Μακεδών (867-886), δώρισε πίσω στην Πάτρα την Κάρα του Αγίου, κατόπιν μεσιτείας της Πατρινής αρχόντισσας Δανιηλίδος. Γεγονός πάντως είναι ότι η Κάρα από τον 9ο αιώνα ήταν στην Πάτρα, στον παράκτιο ναό του Αποστόλου.

Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Βασίλειος ο Α΄πριν γίνει αυτοκράτορας, είχε επισκεφθεί την Πάτρα ως αξιωματούχος, στο Ναό του Αγίου Ανδρέου όταν πήγε να προσκηνύσει ένας γέροντας μοναχός με διορατικό χάρισμα, προέβλεψε ότι όταν θα γυρίσει στην Πόλη θα λάβει το μεγαλύτερο αξίωμα, δηλαδή το αυτοκρατορικό. Ίσως και αυτός να ήταν ένας από τους λόγους για την επιστροφή της Κάρας του Αγίου Ανδρέου στην Πάτρα.
Στην Κων/πολη, μετά την κατάληψή της από τους Φράγκους το 1204, μετά την μεγαλύτερη λεηλασία που γνώρισε ποτέ χριστιανική πόλη από δήθεν χριστιανούς, μαζί με τους άλλους θησαυρούς, αρπάχτηκαν και τα λείψανα του Αποστόλου Ανδρέου, από τον Καρδινάλιο Πέτρο εκ Καπύης και μεταφέρθηκαν στην Γαέτα της Ιταλίας και στη συνέχεια στην πόλη Αμάλφη το έτος 1208 μ.Χ., όπως μαρτυρεί ο από την Αμάλγη διάκονος Ματθαίος.
Η Αγία Κάρα του Αποστόλου παρέμεινε στην Πάτρα μέχρι το 1460, οπότε ερχόμενοι οριστικά οι Τούρκοι στην Πάτρα, ο τελευταίος Δεσπότης του Μορέως, Θωμάς ο Παλαιολόγος, αδελφός του τελευταίου ηρωικού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, την μετέφερε στη Δύση και δύο χρόνια αργότερα το 1462, παρεδόθη στον Πάπα Πίο τον Β΄ και τοποθετήθηκε στο ναό του αδελφού του, Αγίου Πέτρου της Ρώμης.

Επιστροφή της Αγ. Κάρας 26-04-1964

Από το 1962, η Ιερά Μητρόπολις Πατρών Και ο Δήμος Πατρέων, κατέβαλαν πολλές προσπάθειες για να πεισθεί η Ρώμη και να επιστρέψει την Αγία Κάρα στον τόπο του μαρτυρίου του. Οι προσπάθειες τελεσφόρησαν και με την βοήθεια και του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα, την 26η Σεπτεμβρίου του 1964, η Κάρα του Αγίου Ανδρέου, μετά από 504 χρόνια ξαναγύρισε στην Πάτρα, επί Μητροπολίτου Πατρών Κωνσταντίνου, μέσα σε ρίγη συγκινήσεως και Παλλαϊκής υποδοχής από τους κατοίκους όχι μόνο των Πατρών, αλλά και όλης της Αχαΐας. Σήμερα η Κάρα του Αποστόλου Ανδρέου φυλάσσεται σε νέα αργυρή εκλκλησιόσχημη λειψανοθήκη στον Νέο Ιερό Ναό.
Εκτός από την Αγία Κάρα, στον Παλαιό ναό του Αγίου Ανδρέου φυλάσσεται ένα μικρό τεμάχιο δακτύλου του Αγίου, δωρηθέντος το 1847 στον ναό από τον Ρώσο αυλικό Μουράβιεφ, ο οποίος το είχε αποκτήσει κατά την επίσκεψή του στη σκήτη του Αγίου Ανδρέου του Αγίου Όρους.

Ο Παλαιός Ιερός ναός

ΟΙ ΙΕΡΟΙ ΝΑΟΙ
Α. ΠΑΛΑΙΟΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ:Στη θέση όπου μαρτύρησε ο Απόστολος Ανδρέας από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια υπήρχε ναός προς τιμή του Αγίου. Ο ναός κτίσθηκε στο χώρο όπου υπήρχε το ιερό της Δήμητρας και δίπλα υπήρχε πηγή (μέχρι και σήμερα) που ονομαζόταν «πηγάδι του Αγίου Ανδρέου».
Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας, ο ναός, όπως και όλη η Ελλάδα, περιήλθε στους Φράγκους. Ήταν Μητροπολιτικός και οχυρωμένος στις τέσσαρες γωνίες με πύργους για την απόκρουση των πειρατών αλλά και διαφόρων άλλων επιδρομέων. Την εποχή των Παλαιολόγων ο ναός επανήλθε στους Ορθοδόξους. Κατά την επανάσταση του Ορλώφ, το 1770, πυρπολήθηκε και καταστράφηκε από τους Τουρκαλβανούς. Μάλιστα οι Τούρκοι σε όλη την υπόλοιπη περίοδο μέχρι την επανάσταση του 1821 δεν επέτρεψαν την ανοικοδόμησή του με σουλτανικό φιρμάνι για τιμωρία ώστε να μην επαναστατήσουν πάλι.

Το 1836, με πρωτοβουλία 148 Πατρινών, επί βασιλείας του Όθωνος, άρχισε η ανέγερση του Ναού του Αγίου Ανδρέου και τελείωσε το έτος 1843. Ο Ναός εσωτερικά είναι περίφημη τρίκλιτη βασιλική, έργο του αρχιτέκτονα Λυσάνδρου Καυτάτζογλου. Είναι αγιογραφημένος με περίτεχνες και σπάνιες αγιογραφίες της Επτανησιακής Σχολής, οι περισσότερες είναι έργο του μεγάλου Κωνσταντινουπολίτη αγιογράφου και συγγραφέα Δ. Βυζάντιου. Το τέμπλο είναι έργο του 1885.

   Πρώτο σχέδιο Ν.Ναού Αιμιλίου Ρομπέρ

Β. Ο ΝΕΟΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ: Οι κάτοικοι των Πατρών από ευλάβεια και ευγνωμοσύνη στον προστάτη και Πολιούχο τους, επιθυμούσαν την ανέγερση μεγαλοπρεπούς Ναού. Το έτος 1902, προκηρύχθηκε διεθνής διαγωνισμός για την εκπόνηση του αρχιτεκτονικού σχεδίου. Τα σχέδια υποβλήθηκαν στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Βερολίνου, η οποία πρόκρινε το σχέδιο του Γάλλου αρχιτέκτονα Ρομπέρ. Ο νέος Ναός θεμελιώθηκε την 1 Ιουνίου του 1908 από τον βασιλέα των Ελλήνων Γεώργιο τον Α΄. Η ανοικοδόμηση του Ναού άρχισε με αργούς ρυθμούς, αφ’ ενός μεν λόγω του ότι πολλοί διαφωνούσαν με το σχέδιο, γιατί ήταν επηρεασμένο από τη Δυτική παράδοση, και αφ’ ετέρου λόγω του ότι οι πόλεμοι που επακολούθησαν συνετέλεσαν ώστε τα οικονομικά για ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα να είναι περιορισμένα. Η ανύψωση του κεντρικού τρούλου άρχισε το 1934. Το έτος 1955 με νόμο της πολιτείας θεσπίσθηκε ειδικό τέλος στο ρεύμα για τους κατοίκους των Πατρών και έτσι δόθηκε η δυνατότητα συνεχίσεως του έργου. Την συνέχιση του έργου ανέλαβε ο Έλληνας αρχιτέκτονας – ναοδόμος Γεώργιος Νομικός που προσάρμοσε το αρχικό σχέδιο στη Βυζαντινή Ελληνική παράδοση.

Ο Ναός εγκαινιάσθηκε επίσημα στις 26 Σεπτεμβρίου του 1974, δέκα ακριβώς χρόνια μετά την επανακομιδή της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου, από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πατρών κ. Νικόδημο, προεξάρχοντος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Σεραφείμ, πολλών Ιεραρχών και εκπροσώπων όλων των Πατριαρχείων. Περίφημα είναι τα ψηφιδωτά που έχουν κατασκευασθεί μέχρι σήμερα και με πρωτότυπα θέματα, όπως το ψηφιδωτό πάνω από τις τρεις καμάρες του νοτίου, δυτικού και βορείου κλίτους. Το θέμα είναι ενιαίο και είναι ειλημμένο από τον προοιμιακού ψαλμού.

Ο κεντρικός πολυέλαιος είναι ξυλόγλυπτος, πραγματικό αριστούργημα. Το δάπεδο είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο, με θαυμάσιες παραστάσεις. Οι αγιογραφίες του ναού είναι έργο του αγιογράφου Ι. Καρούσου. Είναι ο μεγαλύτερος ναός της Ελλάδος περίπου 2.000 τ.μ. και μαζί με τους γυναικωνίτες χωράει 8.000 περίπου άτομα.
Επίσης ο προσκυνητής μπορεί να θαυμάσει τον θαυμάσιο βαρύ ασημένιο επιτάφιο που βρίσκεται στο βόρειο κλίτος.

Το Πηγάδι του Αγίου Ανδρέου

 ΤΟ ΑΓΙΑΣΜΑ ή ΠΗΓΑΔΙ ΤΟΥ ΑΓΙΑΝΔΡΕΑ: Δεξιά όπως μπαίνομε στον παλαιό Ιερό Ναό, υπάρχει πηγή σε θολωτό σπήλαιο, στην οποία κατεβαίνει κανείς με 11 σκαλοπάτια. Η πηγή είναι πάρα πολύ παλιά και ήταν μέρος του μαντείου της Δήμητρας. Αυτό υπενθυμίζει και η επιγραφή που βρίσκεται χαραγμένη σε μαρμάρινη πλάκα:

«Νημερτές το δ’ ύδωρ/ Δημήτερος ήν ποτέ νούσοις.

Το πηγάδι του Αγ. Ανδρέου

Ένθα παγείς ξύλω Ανδρέας/ Πάτρας αμφιβέβηκεν».(Ιαματικό είναι τούτο το νερό, που κάποτε της θεάς Δήμητρας ήταν, όπου ο Ανδρέας σε ξύλο προσηλώθηκε και προστατεύει την Πάτρα). Το επίγραμμα αυτό αποδίδεται στον Αρχιεπίσκοπο Παλαιών Πατρών Γερμανό. Δεν αποκλείεται όμως να είναι και παλαιότερο. Σήμερα η πηγή είναι αγίασμα και προσφέρεται σε βοήθεια αυτών που την ζητούν και επιτελεί με τη δύναμη του Αποστόλου Ανδρέου πολλά θαύματα.

 ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΣΤΗΝ ΣΚΩΤΙΑ.

Η Αγία Κάρα

Παλιά παράδοση προερχομένη από τη Δύση κάνει λόγο για μεταφορά των Ιερών Λειψάνων τουνΑποστόλου Ανδρέου στην Σκωτία. Για την μεταφορά αυτή υπάρχουν διάφορες παραδόσεις. Άλλοι την τοποθετούν στα χρόνια του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεοδοσίου του Μικρού (408 -450), άλλοι τον 4ο αιώνα όταν μεταφέρθηκαν τα λείψανα του Αποστόλου στην Κων/πολη και άλλοι τον 9ο αιώνα. Κατά την αφήγηση Σκωτικού χρονικού (του χρονογράφου Ιωάννου Fordum), όταν επρόκειτο να μεταφερθεί το Ιερό Λείψανο στην Κων/πολη από την Πάτρα, άγγελος Κυρίου φάνηκε στον ύπνο μοναχού, ή κατ' άλλους στον επίσκοπο Ρέγουλο και του παρήγγειλε να αφαιρέσει από τα ιερά λείψανα τρία δάκτυλα από τό δεξιό χέρι, την ωμοπλάτη, ένα δόντι και μία επιγονατίδα. Με νέα εντολή του αγγέλου, ο Ρέγουλος με τα ιερά λείψανα επιβιβάσθηκε σε πλοίο με άγνωστη κατεύθυνση. Το πλοίο ναυάγησε και διασώθηκε ο Ρέγουλος με τα ιερά λείψανα σε λιμάνι της Σκωτίας με το όνομα τότε MUROS. Η πόλη αυτή αργότερα, περί το 568 έγινε πρωτεύουσα των Σκώτων και ονομάσθηκε Ανδρεόπολις. Ο ιστορικός των Πατρών Θωμόπουλος, τοποθετεί την πόλη αυτή στην κομητεία Φάϊθ, η οποία έχει Πανεπιστήμιο από το 1411 και σώζεται στην παραλία της ο πανάρχαιος πύργος του αγίου Ρέγουλου και η αρχαία Εκκλησία. Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι στην Σκωτία υπάρχει ιπποτικό τάγμα του Αγίου Ανδρέου από το έτος 787 μ.Χ. Το έτος αυτό οι Σκώτοι, υπό την ηγεσία του βασιλιά τους Ούγου του καταγομένου από την Αχαΐα, νίκησαν τους Σάξωνες και την νίκη αυτή απέδωσαν στην βοήθεια του Αγίου Ανδρέου και αφιέρωσαν την σημαία τους στον Άγιο Ανδρέα. Από τότε η σημαία των Σκώτων φέρει το Χ , τον σταυρό του αγίου Ανδρέου και μετά την ένωση της Σκωτίας με την Αγγλία, συμπεριελήφθη και στην Αγγλική σημαία μέχρι σήμερα.

Ο Σταυρός του μαρτυρίου του Αγ. Ανδρέου

Πάντως η μεταφορά λειψάνων του Αποστόλου Ανδρέου στην Σκωτία από τους ιστορικούς φαίνεται απίθανη. Η τιμή που αποδίδεται στον Απόστολο Ανδρέα από τους Σκώτους προήλθε από την επίδραση της Ρώμης. Στον ιερό Αυγουστίνο, πολλοί από τους νεώτερους ιστορικούς, αποδίδουν την δημοτικότητα του Αποστόλου Ανδρέου γενικά στους Άγγλους και την ίδρυση κατά τον 11ο αιώνα περί τους 800 ναούς επ' ονόματί του (analecta Bolladiana, t. 48, σελ. 36).

Από την εορτή του Αγίου Ανδρέου