ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΣ ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Ὁ Μεγαλομάρτυς ἅγιος Δημήτριος, 

                                            Παντελή Πάσχου

                  Ἀπὸ τὸ «Ἔρως Ὀρθοδοξίας», ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ελλάδος, Ἀθῆναι 1987

         Ὁ μεγάλος ποιητὴς τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ προφήτης Δαβίδ, σ' ἕνα λυρικώτατον ψαλμὸ του ἔχει ὀνομάσει μύρο τὸν ἐν πνεύματι σύνδεσμο τῶν ἀδελφῶν μας, ποὺ ἔχουν, κάτω ἀπ' τὴν ἁγιασμένη σκέπη τῆς Ἐκκλησίας, κοινούς τοὺς πόθους, τὶς λαχτάρες, τὸν πόλεμο μὲ τὸν δαίμονα τὸν πολυκέφαλο, τοὺς ἀκατάπαυστους ἀγῶνες γιὰ τὴν προσέγγιση τῆς ἁγιότητος, γιὰ τὴν ἕνωση μὲ τὸ Θεό. Σήμερα αὐτὰ τὰ μύρα τοῦ Προφητάνακτος, ποὺ χύνονται μὲ πλούσιαν εὐωδία στὰ ἀδερφωμένα πνευματικὰ τέκνα τῆς Ἐκκλησίας, ἐνισχύονται καὶ δυναμώνουν ἀπὸ μία νέα «μυροθήκη» ποὺ ἄνοιξε στὴν ἔνδοξη καὶ πολύπαθη πόλη τῆς Θεσσαλονίκης. 

          Ὁλόκληρη ἡ πόλη ἔγινε μιὰ κρήνη καὶ ἀναβλύζει μυροβόλα νάματα, ποὺ τρέχουν σὰν ποτάμια σ' ὅλη τὴν οἰκουμένη, νὰ στηρίζουν καὶ νὰ καθαρίζουν ἀπ' τὰ πάθη καὶ τὶς ἀρρώστιες τοὺς πιστούς, καὶ νὰ πνίγουν τὴν ψυχρὴ ἀνάσα τῶν ἀπίστων. Αὐτή ἡ κρήνη, μὲ τὰ τερπνὰ καὶ ἰαματικὰ ὁρμήματα τοῦ μύρου, ποὺ κατακλύζει τὸ πνευματικὸ σύμπαν τῆς Ὀρθοδοξίας, εἶναι ὁ τάφος τοῦ μεγαλομάρτυρος καὶ πολιούχου τῆς Θεσσαλονίκης, τοῦ προστάτου κάθε χριστιανοῦ, τοῦ ἁγίου Δημητρίου. Οἱ ἅγιοι ἀνήκουν σ' ὅλη τὴν Ἐκκλησία, καὶ κάθε πιστὸς ποὺ ζητάει τὴ βοήθεια καὶ μεσιτεία του, πρὸς τὸ Θεό, γιὰ κάθε δύσκολη περίσταση, προστρέχει καὶ παρακαλεῖ μὲ παρρησία τοὺς ἁγίους, χωρὶς νὰ σκέφτεται ποῦ ἁγίασαν ἢ ποῦ μαρτύρησαν. Ἀλλὰ ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι κατοικοῦν στὸν τόπο ὅπου περπάτησε κ' ἔζησε καὶ πότισε μὲ τὸ αἷμα του ὁ Ἅγιος, νιώθουν νὰ 'χουν ἕναν ἰδιαίτερο δεσμὸ μαζί του. Αὐτὸ συμβαίνει καὶ μὲ τὴν ἀρχαία πολιτεία μὲ τοὺς πολύτιμους βυζαντινοὺς θησαυρούς, τὴ Θεσσαλονίκη. 

         Σὲ κάθε χωριὸ καὶ κάθε πολιτεία, ὅπου ὑπάρχει ἐκκλησία ἀφιερωμένη στὸ μεγαλομάρτυρα Δημήτριο, γίνονται τελετὲς καὶ πανηγύρια, μὲ πολλοὺς εὐσεβεῖς πιστούς, ποὺ ἔρχονται νὰ τιμήσουν τὸν Ἅγιο. Μὰ στὴν ἔμορφη πόλη τοῦ ἁγίου Δημητρίου, πανηγυρίζεται ἡ μνήμη του μὲ τὴν πιὸ ἐπιβλητικὴ μεγαλοπρέπεια, γιατί εἶναι ἡ πατρίδα ὅπου γεννήθηκε κι ὅπου μαρτύρησε, κι ὅπου ἄπειρα θαύματα ἔκαμε, καὶ τὴν ἔσωσε τόσες φορὲς ἀπὸ φανεροὺς κινδύνους. Μαζεύονται λοιπὸν σήμερα στὴ Θεσσαλονίκη, ἀπὸ τὰ πέρατα τῆς Ὀρθοδοξίας εὐλαβεῖς προσκυνηταί, νὰ τιμήσουν τὴ μνήμη του καὶ ν' ἁγιαστοῦν ἀπὸ τὰ μύρα τοῦ ἁγίου τάφου του τὰ ἰαματικά. Καὶ οἱ εὐσεβεῖς χριστιανοὶ τῆς Θεσσαλονίκης, ἀνηφορίζουν γιὰ νὰ πᾶνε στὴν μεγαλόπρεπην ἐκκλησία τοῦ ἁγίου Δημητρίου, γιὰ ν’ ἀκούσουν τὸν ἑσπερινὸ ἢ τὴν θεία Λειτουργία.

            Πολὺς ὁ κλῆρος, μὲ τὰ λαμπερά τους ἄμφια στολισμένοι, καὶ πανηγυρικοὶ ξεχωριστὰ οἱ εὐσεβεῖς καλλίφωνοι ἱεροψάλται, μὲ τὴ γνήσια βυζαντινὴ μελωδία, ποὺ ψάλλουν στὸ μεγάλο πανηγύρι τοῦ Μεγαλομάρτυρος. Κι ὅσοὶ πιστοὶ δὲν μπόρεσαν νὰ πᾶνε μὲ τὸ σῶμα τους ἐκεῖ, βρίσκονται «πνεύματι» μέσα στὸν ἱερὸ ναὸ τοῦ μυροβλήτου, κι ἀκοῦνε τὸ χορὸ τῶν ἱεροψαλτῶν νὰ ψάλλει τὸ τροπάρι τῆς Λιτῆς:

"Εὐφραίνου ἐν Κυρίῳ, πόλις Θεσσαλονίκη•

ἀγάλλου καὶ χόρευε, πίστει λαμπροφοροῦσα,

Δημήτριον τὸν πανένδοξον ἀθλητήν,

Καὶ μάρτυρα τῆς ἀληθείας,

ἐν κόλποις κατέχουσα ὡς θησαυρόν•

ἀπόλαυε τῶν θαυμάτων τὰς ἰάσεις καθορῶσα•

καὶ βλέπε καταράσσοντα τῶν βαρβάρων τὴ θράση,

καὶ εὐχαρίστως τῷ Σωτήρι ἀνάκραξον• Κύριε, δόξα σοι."

         Ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Δημητρίου φαιδρύνει καὶ λαμπρύνει ὅλη τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Καὶ μὲ τὸ εὐῶδες ἄρωμα τοῦ μύρου του μᾶς προσκαλεῖ νὰ πᾶμε κοντά του. Νὰ διώξει καὶ νὰ γιατρέψει ἐκεῖνος, μὲ τὸ μύρο του, τὶς βρωμερὲς πληγὲς ποὺ ἀφήνει ἡ ἁμαρτία στὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα μας. Ν' ἁπαλύνει τὸν πόνο μας καὶ τὴν ἀδυναμία μας, νὰ στερεώσει τὴν ἀδύνατη καὶ χλιαρὴ πίστη μας, νὰ μᾶς δώσει νέες δυνάμεις γιὰ τοὺς πνευματικοὺς ἀγῶνες μας, γιὰ νὰ πολεμήσουμε τοὺς ἐσωτερικοὺς καὶ ἐξωτερικοὺς ἐχθρούς μας, τοὺς πειρασμοὺς τοῦ σώματος καὶ τοῦ πνεύματος, τοῦ κόσμου καὶ τοῦ δαίμονος. Ἡ ἀναστροφὴ τῶν χριστιανῶν μὲ τὸν κόσμο τῶν ἁγίων, εἶναι ἡ μεγαλύτερη παρηγοριὰ καὶ ἐνίσχυση, ποὺ δίνει στὰ παιδιά της ἡ Ὀρθοδοξία.

        Ὁ μεγαλομάρτυς ἅγιος Δημήτριος γεννήθηκε στὴ Θεσσαλονίκη ἀπὸ γονεῖς εὐσεβεῖς καὶ πλουσίους, κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Διοκλητιανοῦ καὶ Μαξιμιανοῦ (296). Ὅταν μεγάλωσε ἀκολούθησε τὸ στρατιωτικὸ στάδιο, καὶ ἡ ἀνδρεία του ἡ μεγάλη καὶ ἡ σπάνια σύνεσή του τὸν ἀνέβασαν γρήγορα στὰ ἀνώτατα στρατιωτικὰ ἀξιώματα. Κι ὁ βασιλιάς, ἐκτιμώντας τὴν ἀνδρεία, τὴ φρόνηση καὶ τὴ στρατηγικὴν ἱκανότητά του, τὸν διόρισε στρατηγὸ ὅλης τῆς περιοχῆς τῆς Θεσσαλίας, στὴν ὁποίαν ἀνῆκε κ' ἡ Θεσσαλονίκη. Ὅμως ὁ στρατηγὸς Δημήτριος ἤτανε χριστιανός, κι ὁ βασιλιὰς εἰδωλολάτρης. Κι ὅταν γυρνώντας ὁ Μαξιμιανὸς ἀπ' τοὺς πολέμους στὴν Θράκη καὶ τὴν Ἀσία, πέρασε κι ἀπ' τὴ Θεσσαλονίκη, οἱ εἰδωλολάτραι, ποὺ ἒβλεπαν πόσους εἰδωλολάτρες κάθε μέρα ἔκαμνε χριστιανοὺς ὁ ἄρχοντας Δημήτριος, πῆγαν στὸν αὐτοκράτορα καὶ τοῦ εἶπαν, πὼς ὁ στρατηγὸς του ἄρχισε νὰ περιφρονεῖ καὶ νὰ βλασφημεῖ τὰ εἴδωλα καὶ νὰ κηρύχνει κρυφὰ καὶ φανερὰ τὴ θρησκεία τοῦ Χριστοῦ, Ὁ αὐτοκράτωρ κάλεσε τὸ Δημήτριο ἀνήσυχος. Εἶδε τότε, πὼς ὅλὰ ὅσὰ τοῦ εἶπαν εἶναι ἀλήθεια. Γιατί μ' ὅσα κι ἂν ἔταξε στὸ Δημήτριο, ἐκεῖνος ἔμενε σταθερὸς στὴν πίστη τοῦ Ἐσταυρωμένου. Ἐλπίζοντας, πὼς θ' ἀλλάξει γνώμη καὶ πίστη, διέταξε νὰ τὸν κλείσουν σὲ μιὰ φοβερὴ καὶ βρωμερὴ φυλακή, σ' ἕναν ἀπ' τοὺς ὑγροὺς καὶ λασπώδεις θαλάμους τῶν δημοσίων λουτρῶν, κοντὰ στὸ στάδιο. Κ' ὕστερα, ὁ βασιλιάς, κατὰ τὴ συνήθεια τῆς ἐποχῆς, διέταξε νὰ γίνουν οἱ ἀθλητικοὶ ἀγῶνες στὸ στάδιο. Ἐκεῖ, ἀνάμεσα στοὺς ἀθλητάς, ξεχώριζε ἕνας γίγαντας, ὀνομαζόμενος Λυαῖος, ποὺ τὸν ἔσερνε κοντά του πάντοτε ὁ βασιλιὰς καὶ τὸν εἶχε γιὰ καμάρι γιατί μὲ ὅσους πάλεψε ὅλους τοὺς εἶχε νικήσει. Αὐτὸς ὁ γιγαντόσωμος καὶ χεροδύναμος εἰδωλολάτρης ξέσκιζε τὶς σάρκες τῶν παλαιστῶν σὰ νά 'τανε ἀρνάκια. Τὸν εἶχαν φοβηθεῖ οἱ πάντες καὶ δὲν ἔβγαινε κανεὶς νὰ τὰ βάλει μαζί του. Τότε κεῖνος ἄρχισε νὰ περπατεῖ φανταχτερὰ καὶ νὰ προκαλεῖ τοὺς χριστιανούς, ποὺ ἔλεγαν πὼς «παίρνουν δύναμη ἀπ' τὸ θεό τους», νὰ παλέψουν μαζί του. Τὴν ὥρα ἐκείνη ἕνα γενναῖο παλληκαρόπουλο, με χριστιανικὴ καρδιὰ καὶ πίστη, τρέχει στὸ κελλὶ τῆς φυλακῆς τοῦ Δημητρίου. Τοῦ λέγει πὼς ὁ Λυαῖος σκοτώνει ἀνθρώπους στὸ στάδιο, καὶ τὸν παρακαλεῖ νὰ τὸν εὐλογήσει καὶ νὰ παρακαλέσει τὸ Θεὸ νὰ τὸν δυναμώσει στὴν πάλη του μὲ τὸ θεριόψυχο Λυαῖο. Ὁ Δημήτριος σφράγισε μὲ τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ τὸ μέτωπο τοῦ νεαροῦ Νέστορος καὶ τοῦ λέγει: «Καὶ τὸν Λυαῖον νικήσεις καὶ ὑπὲρ Χριστοῦ μαρτυρήσεις!» Ἡ προφητικὴ αὐτὴ φράση τοῦ Ἁγίου ἐπαλήθευσε γρήγορα καὶ ἀπόλυτα. Πῆγε ὁ Νέστωρ στὴ μέση τοῦ σταδίου καὶ εἶπε, πὼς θέλει νὰ παλέψει μὲ τὸν πανύψηλο Λυαῖο. Οἱ εἰδωλολάτραι τὸν κοίταξαν μὲ μιὰ εἰρωνεία περιφρονητική. Οἱ χριστιανοὶ ἔκαναν ἀπὸ μέσα τοὺς θερμὴ προσευχὴ στὸ Θεό, νὰ δυναμώσει τὸν καινούργιο Δαβίδ, γιὰ νὰ νικήσει τὸ νέο σκληροτράχηλο Γολιάθ. Ρίχνει τὸ φτωχικὸ μανδύα του ὁ Νέστωρ καὶ φωνάζει πρὸς τὸν οὐρανό: «Ὁ Θεὸς Δημητρίου, βοήθει μοι!» Ὅρμησε τότε μὲ θάρρος πάνω στὸ γίγαντα. Γιὰ λίγο, οἱ ἀναπνοὲς τῶν θεατῶν σταμάτησαν. Κ' ὕστερα εἶδαν ὅλοι τὸν ἀνίκητον ὥς τώρα Λυαῖο, νὰ κείτεται νεκρὸς μέσα στὸ στάδιο. Οἱ εἰδωλολάτραι, κυριολεκτικὰ ἐφρύαξαν. Καὶ πιὸ πολὺ ἀπ' ὅλους, ὁ Μαξιμιανός. Δίνει ἐντολὴ τότε, νὰ βγάλουν τὸ Νέστορα ἔξω ἀπ’ τὸ στάδιο καὶ νὰ τὸν ἀποκεφαλίσουν. Κ' ἔτσι ἀλήθεψε ὁ λόγος τοῦ ἁγίου Δημητρίου.

               Ὅμως ὁ αὐτοκράτωρ, ἀπ' τὴ λύπη του ποὺ ἔχασε τὸ Λυαῖο, δὲν μποροῦσε νὰ ἱκανοποιηθεῖ ἀπ' τὸ θάνατο μόνο τοῦ Νέστορος. Ὁ θυμὸς του τὸν ἔφερε στὸ Δημήτριο. Καί, χωρὶς ἄλλη δίκη ἢ κρίση, δίνει διαταγὴ νὰ τὸν σκοτώσουν μέσα στὸ κελλὶ τῆς φυλακῆς του. Ὁ Δημήτριος εἶδε τοὺς στρατιῶτες καὶ κατάλαβε τὸ σκοπό τους. Σήκωσε τὰ χέρια του νὰ προσευχηθεῖ, καὶ τὰ κοντάρια τους τὸν βρῆκαν ἐκεῖ ἀκριβῶς, ὅπου λογχίστηκε καὶ τὸ πανάγιο σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ἕνας πιστός, ποὺ ἤτανε κοντὰ στὸν τόπο τοῦ μαρτυρίου, πῆρε τὸ δαχτυλίδι τοῦ Ἁγίου καὶ τὸ μανδύα του, βουτηγμένο στὸ ἅγιο αἷμα του. (Μ’ αὐτὰ ὁ χριστιανὸς αὐτός, Λοῦπος ὀνομαζόμενος, σταύρωνε τοὺς δαιμονισμένους• καὶ κάθε λογῆς ἀρρώστους καὶ τοὺς ἔκανε καλά. Τὰ πολλὰ θαύματα ἔφθασαν καὶ στ’ αὐτιὰ τοῦ βασιλιᾶ καὶ τὴν ἴδια μέρα ποὺ τὸ 'μαθε, ἔδωκε διαταγὴ καὶ θανάτωσαν τὸ μάρτυρα Λοῦπο). Οἱ χριστιανοὶ πῆραν τὸ λείψανο τοῦ ἁγίου Δημητρίου καὶ τὸ ἔθαψαν κρυφά. Ἀλλὰ ὁ Θεός, ποὺ θέλησε νὰ δοξάσει τὸν Ἅγιό του σ’ ὅλὸ τὸν κόσμο, οἰκονόμησε καὶ ἔβγαινε μύρο ἀπ' τὸ κορμὶ του τόσο πολύ, ποὺ ἔπαιρναν οἱ ντόπιοι καὶ οἱ ξένοι, ὅσοι ἔρχονταν νὰ γιατρευτοῦν καὶ δὲν τελείωνε ποτέ! Τὸ ἔπιναν οἱ χριστιανοί, κι ὅ,τι ἀρρώστια καὶ ἂν εἴχανε γιατρεύονταν. Ὅλοι ἔτρεχαν στὴ Θεσσαλονίκη, γιὰ νὰ τοὺς κάνει καλὰ ὁ ἅγιος Δημήτριος. Ἀλλὰ θὰ χρειαζόταν ὧρες ὁλόκληρες νὰ ὁμιλεῖ κανείς, γιὰ ν' ἀναφέρει τὰ θαύματα τοῦ Ἁγίου σ' ὅλο τὸν κόσμο, καὶ ἰδιαίτερα στὴ Θεσσαλονίκη, τὴν ὁποία τόσες φορὲς ἐγλύτωσε ἀπὸ πεῖνα, ἀπὸ θανατικό, ἀπὸ αἰχμαλωσία κι ἀπὸ ἄλλα δεινά. Γι' αὐτὸ καὶ τὸν τιμοῦν, καὶ στὴ Θεσσαλονίκη καὶ σ' ὅλο τὸν κόσμο, καὶ παίρνουν τ' ὄνομά του, καὶ τοῦ χτίζουν ἐκκλησίες, καὶ πανηγυρίζουν στὴ μνήμη του. Φαίνεται, πὼς ὄχι μονάχα στὴν πόλη του, μὰ καὶ σ' ἄλλες χῶρες ὑπῆρχαν ἀρχαιότερες ἐκκλησίες πρὸς τιμὴν τοῦ ἁγίου Δημητρίου. Στὴν Καππαδοκία λ.χ., σ' ἕνα χωριό, ὀνομαζόμενο Δρακοντιάνα, ἕνας γεωργὸς ξεπέτριζε ἕνα χωράφι του νὰ τὸ ἰσιώσει καὶ νὰ τὸ κάμει ἁλώνι γιὰ ν' ἁλωνίζει. Βρῆκε ὅμως σωροὺς ἀπὸ πέτρες, καὶ σκάβοντας εἶδε κάτι παμπάλαια θεμέλια, ἀπὸ χρόνια πολλὰ παραχωμένα μέσα στὴ γῆ. Ὁ γεωργὸς συνέχισε νὰ σκάβει. Ξαφνικά, βλέπει μπροστὰ του ἕνα νέο καβαλάρη καὶ τοῦ λέγει: «Γιατί, ἄνθρωπέ μου, χαλνᾶς τὸ σπίτι μου, γιὰ νὰ τὸ φκιάσεις ἁλώνι; Ἂν τὸ κάμεις αὐτὸ θὰ πάθεις μεγάλο κακό. Ἐγὼ πού σου μιλῶ εἶμαι ὁ ἅγιος Δημήτριος ἀπ' τὴ Θεσσαλονίκη...». Πῆγαν ὕστερα ὅλοι οἱ χωριανοὶ κ' ἔσκαψαν βαθιά, ὥσπου βρῆκαν.τὰ θεμέλια τοῦ ναοῦ. Ἐκεῖ μετὰ ἔχτισαν καινούργιο ναὸ καὶ ἱστόρησαν τὸν ἅγιο Δημήτριο πάνω στὸ Σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ, λέγοντας: «ἐπειδὴ διὰ τοῦ μαρτυρίου ὁ Ἅγιος συνεσταυρώθη μὲ τὸν Χριστόν, διὰ τοῦτο εἶναι ἐζωγραφημένος ὁμοῦ ἐν μιᾷ εἰκόνι». Γι' αὐτὸ καὶ τὴν ἐκκλησία αὐτὴ τὴν ὀνόμασαν «τοῦ Ἁγίου Δημητρίου τοῦ Σταυρικοῦ». Καὶ σ' αὐτή τὴν ἐκκλησία ὁ Ἅγιος ἔκαμε πάμπολλα θαύματα, ὅπως καὶ στὴ Θεσσαλονίκη.

          Τὸ βίο καὶ τὰ θαύματα τοῦ Ἁγίου, μπορεῖ κανεὶς νὰ τὰ βρεῖ στὰ ἐκκλησιαστικὰ βιβλία, κ ἴσως δὲν πρέπει νὰ ἐπεκταθοῦμε πιὸ πολὺ ἐμεῖς ἐδῶ. Ἐκεῖνο ποὺ πρέπει κάθε χριστιανὸς νὰ κάμει σήμερα, εἶναι νὰ μελετήσει καὶ νὰ διδαχθεῖ ἀπ' τὰ μαρτύρια τοῦ ἁγίου Δημητρίου καὶ τοῦ ἁγίου Νέστορος ὑπομονὴ καὶ γενναιότητα στὶς μεγάλες λύπες μας, στὶς στενοχώριες, στὶς ἀρρώστιες, στὶς περιστάσεις ὅπου μᾶς πνίγει ὁ σύγχρονος ἄδικος καὶ σκληροτράχηλος εἰδωλολάτρης, ποὺ λατρεύει σὰν θεὸ τὸ χρῆμα του καὶ τὴν ἐξουσία του, τὴν περιουσία του καὶ τὶς ἀδυναμίες του. Ὅταν μᾶς πιέζουν μὲ τὴν κίβδηλη καὶ βαρειὰ μεγαλοπρέπειά τους οἱ ἄνθρωποι τοῦ μαμωνᾶ, νὰ βλέπουμε τὸν μικρὸ Νέστορα καὶ τὸν Δαβίδ, καὶ νὰ μὴν φοβούμαστε τοὺς σύγχρονους Λυαίους καὶ Γολιάθ, ὅποιοι κι ἂν εἶναι. Ἐμεῖς νὰ λέμε αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ Νέστωρ: «Θεὲ Δημητρίου, βοήθει μοι!» Καὶ τότε: εἴτε εἶσαι ἡ ἀδύνατη χήρα, μὲ τ' ἀνήλικα ὀρφανά• εἴτε ὁ ἄρρωστος πατέρας, μὲ μιὰ φοῦχτα ἀπροστάτευτα παιδιά• εἴτε ἡ γριούλα ἡ ἔρημη, μέσα σὲ μιὰ κρύα κάμαρη• εἴτε ὁ ρογιασμένος τσοπάνος στὸ ξεχασμένο μαντρί, ποὺ σοῦ στέλνουν μουχλιασμένο ψωμὶ καὶ μόνο μιὰ φορὰ τὴ βδομάδα• εἴτε ὁ ἐργάτης καὶ ὁ ὑπάλληλος, ποὺ σὲ ἐκμεταλλεύεται ὁ ἐργοδότης σου καὶ πλουτίζει ἐκεῖνος μὲ τὸν ἱδρῶτα σου, ἐνῶ ἐσὺ πεινᾶς καὶ ὑποφέρεις• εἴτε εἶσαι, τέλος, ἕνας ἀδύνατος σὲ γνωριμίες κοινωνικὲς κ' ἔχεις ν' ἀντιμετωπίσεις ἐχθροὺς σατανικὰ ὁπλισμένους (ἀκόμη καὶ κάτω ἀπ' τὴν ὑποκριτικὴ εὐσεβοφροσύνη τους)• — ὅποιος καὶ νὰ 'σαι, γύρισε τὰ μάτια καὶ τὰ χέρια σου στὸν οὐρανὸ καὶ «ὁ Θεὸς τοῦ Δημητρίου» θὰ σὲ βοηθήσει. Ὅσο κι ἂν φαίνεται πὼς ὁ Θεὸς ἀνέχεται καμμιὰ φορὰ τὸ ἄδικο καὶ τὸ στραβό, εἶναι δίκαιος, καὶ τὸ πληρώνει μὲ τὸν τρόπο καὶ τὴν ὥρα ποὺ ἐκεῖνος ξέρει. Ὅσο μεγάλος κι ἂν εἶναι ὁ Λυαῖος, ἂν δὲν εἶναι πάνω του ὁ φόβος καὶ ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ, θὰ πέσει. Κι ὅσο μικρὸς καὶ ἂν εἶναι ὁ Νέστωρ, ὅταν ἔχει τὸ Θεὸ μαζί του θὰ νικήσει.

        Μποροῦμε, μάλιστα, νὰ παρακαλοῦμε καὶ τὸν ἅγιο Δημήτριο, νὰ μᾶς λυτρώνει μὲ τὶς πρεσβεῖες του πρὸς τὸ Θεό, ἀπὸ τοὺς κινδύνους καὶ τὶς ἐπιβουλὲς τῶν φανερῶν καὶ τῶν ἀφανῶν ἐχθρῶν μας. Κι ἂς λέμε αὐτὸ τὸ τροπάρι ἀπὸ τοὺς αἴνους τοῦ Ἁγίου: «Δεῦρο, μάρτυς Χριστοῦ πρὸς ἡμᾶς, σοῦ δεομένους συμπαθοῦς ἐπισκέψεως». Δηλαδή: «Ἔλα, μάρτυρα τοῦ Χριστοῦ, σ' ἐμᾶς ποὺ ἔχουμε μεγάλη ἀνάγκη ἀπὸ τὴ συμπονετικιά σου τὴν ἐπίσκεψη, καὶ γλύτωσέ μας ἀπὸ τὶς τυραννικὲς φοβέρες καὶ ἀπὸ τὴ δεινὴ μανία τῆς αἱρέσεως, πού μᾶς κατατρέχει, σὰν νὰ ‘μαστε σκλάβοι, καὶ περπατοῦμε γυμνοὶ δῶθε καὶ κεῖθε, κι ἀλλάζουμε ὅλο-ἕνα τόπο μὲ τόπο, καὶ πλανιόμαστε σὰν τ' ἀγρίμια στὰ βουνὰ καὶ στὰ σπήλαια. Λυπήσου μας, πανεύφημε καὶ δός μας ἀνάπαυση, πάψε τὴ ζάλη καὶ σβύσε τὴν ἀγανάκτηση ποὺ σηκώθηκε καταπάνω μας, παρακαλώντας τὸν Θεό, ποὺ δίνει στὸν κόσμο τὸ μέγα ἔλεος» (ἀπόδοση: Φ. Κόντογλου).

           Τελειώνοντας, ἂς θυμηθοῦμε πάλι μ’ εὐλάβεια τὸ μαρτύριο τοῦ μεγαλομάρτυρος Δημητρίου. Σήμερα, βέβαια, δὲν μᾶς ζητοῦν νὰ μαρτυρήσουμε γιὰ τὴν πίστη μας, οὔτε νὰ τιμωρηθοῦμε καὶ νὰ παιδευτοῦμε γιὰ τ' ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Ὅμως, τιμὴ τῶν Ἁγίων εἶναι καὶ ὅταν ζεῖ κανεὶς ὅπως θέλει ὁ Θεὸς καὶ οἱ Ἅγιοι. «Τὸν δὲ καιρὸν ἐτοῦτον, λέγει ἕνας παλαιὸς συγγραφέας τῆς Ἐκκλησίας μας, ἐπειδὴ κανεὶς δὲν εἶναι νὰ μᾶς βιάζη εἰς τὴν πίστιν μας, μηδὲ ἀνάγκην ἔχομεν νὰ μαρτυρήσωμεν, τόσο μόνον θέλει ὁ Θεὸς ἀπὸ ἡμᾶς, ὅτι καθὼς εἶναι ἡ χριστιανικὴ τάξις, ἔτζι νὰ περιπατοῦμεν• καθὼς ἀρέσκει τὸν Χριστόν, ἔτζι νὰ περνοῦμεν• ὄχι μὲ πολυποσίαις καὶ πολυφαγίαις, ὄχι μὲ χοροὺς καὶ παιγνίδια, ὄχι μὲ συκοφαντίαις καὶ καταδοσίαις, ὄχι μὲ πορνείαις καὶ ἀσωτείαις, ὄχι μὲ φόνους καὶ μοιχείαις καὶ ἔχθραις, καὶ μὲ ἄλλα δαιμονικὰ ἔργα• ἀλλὰ μὲ σωφροσύνην καὶ παρθενίαν, μὲ ἀγάπην καὶ ὁμόνοιαν, μὲ νηστείαν καὶ ἐγκράτειαν, καὶ μὲ ὅσα χαίρεται ὁ Θεὸς καὶ οἱ Ἅγιοι• διότι, εἰ μὲν πολιτευώμεσθεν καθὼς ὁρίζει ὁ Χριστός, ἔχομεν καὶ μισθὸν ἀπὸ τοὺς Ἁγίους, διὰ τὰς ἑορτάς μας καὶ τὰς πανηγύρεις• εἰ δὲ περνοῦμεν τὴν ζωήν μας, κάμνοντας ὅσα ἀποστρέφεται ὁ Θεὸς καὶ μισοῦν οἱ Ἅγιοι, μόνον ὅσον κοπιάζομεν καὶ μοχθοῦμεν. Διὰ τοῦτο, ἂς ποιοῦμεν καθὼς εἶναι τῆς χριστιανικῆς τάξεως, ἵνα καὶ ὁ Θεὸς εὐφραίνεται εἰς τὰ ἔργα μας, καὶ οἱ Ἅγιοι χαίρωνται εἰς τὰς ἑορτάς μας». Μ' αὐτὸ τὸν τρόπο λατρεύεται ὁ Θεός, τιμοῦνται οἱ Ἅγιοί του καὶ προάγονται πνευματικὰ τὰ τέκνα τῆς Ἐκκλησίας

* * *

ΕΚΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΝΙΚΟΠΟΛΗ

Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΗΣ  ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ  ΥΓΕΙΑΣ  ΧΑΛΑΝΔΡΙΤΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΝΙΚΟΠΟΛΗ

Το Σάββατο 6 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε από το Σύλλογό μας μονοήμερη εκδρομή στην Αρχαία Νικόπολη Πρεβέζης, καθώς επίσης στις Ιερές Μονές Προφήτη Ηλία και Αγίου Δημητρίου Ζαγόγγου.

      Πρώτος σταθμός της επίσκεψης ήταν ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας ΝΙΚΟΠΟΛΗΣ. 

Η Νικόπολη (πόλη της νίκης), χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Αύγουστο Οκτυαβιανό, πρώτος αυτοκράτορα της Ρώμης, για να τιμήσει τους θεούς, κυρίως τον «Άκτιο Απόλλωνα» ή, όπως λένε άλλοι, τον Ποσειδώνα (θεό της θάλασσας) και τον Άρη (θεό του πολέμου) για τη νίκη που του έδωσαν κατά του Μάρκου Αντωνίου και της Κλεοπάτρας στη μεγάλη Ναυμαχία του Ακτίου, το 31 π.Χ..  Μετά την ναυμαχία του Ακτίου και την αυτοκτονία του Μάρκου Αντωνίου και της Κλεοπάτρας Ζ', τελευταίας βασίλισσας των Πτολεμαίων της Αιγύπτου, επήλθε το τέλος της Ελληνιστικής Εποχής και η αρχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. 

       Ο Αυτοκράτωρ Οκταβιανός, μετέφερε από παντού και δια της βίας όπως έχει γραφεί  κατοίκους παλιών πόλεων κατεστραμμένων ή και άλλων που εξακολουθούσαν να υπάρχουν όπως: Η Αρχαία Εφύρα, η Αρχαία Καλυδώνα, η Αμβρακία, το Ανακτόριον, η Κεκροπία, η Αλυζία, η Κασσώπη, αλλά και  από την Κόρινθο, την Ιταλία  κλπ. 

    Στη νέα του πόλη του ο Οκταβιανός εχορήγησε  πολλά προνόμια, φορολογική ατέλεια και ισοπολιτεία με τους Ρωμαίους πολίτες.

Η Νικόπολη, άκμασε πολύ σύντομα και σύμφωνα με κάποιες απόψεις ιστορικών έφθασε να έχει πληθυσμό 300.000 κατοίκους, στο έτος 293 μ.Χ., όταν ήταν πρωτεύουσα της Ηπείρου. “Πόλις ευανδρούσα, λαμβάνουσα καθ ημέραν επίδοσιν”, γράφει ο Στράβων αναφερόμενος στην Νικόπολη. Οι σημερινές απόψεις των αρχαιολόγων είναι διαφορετικές. Συγκλίνουν σε πληθυσμό 60.000-100.000 κατοίκων, όπως προκύπτει από τη μελέτη της χαρτογραφίας του πολεοδομικού σχεδίου της πόλης. Η Νικόπολη πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σε πλούσια, πολυάνθρωπη, μεγάλη πόλη και πρωτεύουσα της Ηπείρου, η μεγαλύτερη πόλη όλης ίσως της χερσονήσου του Αίμου.

Οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν σημαντικότατα δημόσια έργα. Ρωμαϊκά τείχη με αμυντικούς πύργους, Βουλευτήριο, Εμπορικά Κτίρια, Αμφιθέατρο, Λουτρά (Θέρμες), Μνημείο του Οκταβιανού με ενσωματωμένα 36 έμβολα πλοίων της Κλεοπάτρας, Θέατρο Αυγούστου Οκταβιανού (2.000 θέσεων), Ρωμαϊκό Στάδιο (10.000 θέσεων), Ρωμαϊκό Ωδείο (800 θέσεων). 

Το κυριότερο τεχνικό έργο είναι το Ρωμαϊκό υδραγωγείο μήκους 40 Km με το οποίο έφερναν πόσιμο νερό από τις πηγές του Αγίου Γεωργίου - πιό πάνω από τη Φιλιππιάδα - στη Νικόπολη.

Αρχικά η ύδρευση πρέπει να γινόταν από τις πηγές του Λούρου ποταμού και από τοπικές μικρές πηγές και από πολλά πηγάδια της περιοχής. Όμως οι ανάγκες της νέας πόλης σε νερό ήταν τεράστιες. Ετσι δόθηκε η εντολή από τον Οκταβιανό και σταδιακά κατασκευάσθηκε ένα εντυπωσιακό και κολοσσιαίο έργο, με το οποίο μεταφέρθηκε άφθονο νερό από τις πηγές Β του Λούρου ποταμού που βρίσκονται στο σημερινό χωριό Αγιος Γεώργιος Πρέβεζας, μέχρι το Νυμφαίον και τις υδατοδεξαμενές του υδραγωγείου που σώζονται σήμερα στην Νικόπολη. Το μεγαλειώδες αυτό έργο έχει μήκος 40 Km και αποτελείται από εναλλασσόμενα συστήματα εναέριου υδραγωγείου με αψίδες (σημερινές κοιλαδογέφυρες), από σήραγγες στα βουνά, και επίγεια συστήματα αυλακοσωλήνων. 

Σύμφωνα με πληροφορίες από την πρός Τίτον επιστολή ο Απόστολος Παύλος έμεινε εκεί ολόκληρο το χειμώνα του 65 μ. Χ. 

Την πόλη επισκέφθηκε ο φιλόσοφος Επίκτητος, ο οποίος πέθανε εκεί σε ηλικία 88 ετών.

          Το 375 μ.Χ. συνέβη μεγάλος σεισμός, από ότι υπολογίζουν πρέπει να ήταν πάνω από 7 ρίχτερ και ισοπεδώθηκε η πόλη. Ακόμη και τμήματα των τειχών κατέπεσαν και βρίσκονται σε απόσταση 3 έως 5 μέτρων. Το 395 κατελήφθη από τους Βησιγότθους του Αλάριχου, με τεράστιες καταστροφές, όπως και σε όλη την Ελλάδα.  Το 475 μΧ έκαναν επιδρομές οι Βάνδαλοι από την Β. Αφρική.

          Το 551 ο Γότθοι με τον στρατηγό Τωτίλα επέδραμαν κατά της Δ. Ελλάδας, κατέστρεψαν πολλές πόλεις όπως το Σύβοτα τη Δωδώνη και τελικά κατέλαβαν και ισοπέδωσαν τη Νικόπολη, ουσιαστικά την αφάνισαν, όπως περιγράφει ο ιστορικός Προκόπιος.          

     Το 829 , το 919 και 927 οι Βούλγαροι με τις επιδρομές τους ολοκλήρωσαν την καταστροφή.

          Όπως παρατηρούμε, από τον 6ο έως τον 11ο αιώνα μ.Χ., η Νικόπολη συνεχίζει να επιβιώνει παρά τις διαδοχικές επιδρομές, τις λεηλασίες, τις καταστροφές και την παρακμή που επέφεραν στη διοίκηση και την οικονομία της. Τη Νικόπολη τελικά κατέστρεψαν τον 10ο και 11ο αιώνα ολοκληρωτικά οι Βούλγαροι, όχι τόσον κτιριακά και πολεοδομικά, αλλά πληθυσμιακά, προφανώς αναγκάζοντας τους κατοίκους να μεταναστεύσουν σε ορεινό περιβάλλον λόγω των συχνών επιδρομών τους. Πιθανολογείται ότι ορισμένοι από αυτούς παρέμειναν μονίμως στην περιφέρεια της Νικοπόλεως, ή μετακινήθηκαν στην νέα πόλη Πρέβεζα ή στις γύρω περιοχές. 

ΟΙ  ΒΑΣΙΛΙΚΕΣ  ΤΗΣ ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ

Από το 450 έως το 600 μ.Χ. Χτίσθηκαν οι περίφημες Βασιλικές, αρκετές των οποίων έχουν ανασκαφεί και μπορούμε να τις επισκεφθούμε. Οι Βασιλικές αυτές της πρώτης Βυζαντινής περιόδου, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πολύ γρήγορα ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε στον κυρίως Ελληνικό χώρο και οι πρόγονοί μας εγκατέλειπαν κατά κύματα την ειδωλολατρεία γνωρίζοντας το "Φως το αληθινόν, λαμβάνοντες πνεύμα επουράνιον και ευρόντες πίστιν αληθή..."

Στις κατόψεις των Βασιλικών βλέπομε πως υπάρχει ολόκληρο το συγκρότημα των ναών. Διακρίνομε το Αίθριο, το Βαπτιστήριο, το Νάρθηκα, το Σκευοφυλάκιο, τα Παστοφόρια ένθεν και ένθεν του Ιερού, το Σύνθρονο κ.λ.π.  Επίσης διασώζονται περίφημα ψηφιδωτά με παραστάσεις από το ζωϊκό και φυτικό βασίλειο. Αυτό σημαίνει πως οι πρόγονοί μας εγκατέλειψαν την ειδωλολατρεία μόνο, αλλά τις τέχνες, τα γράμματα και γενικά τον πολιτισμό τους εξακολούθησαν να τον καλλιεργούν, και δεν ήσαν ασυμβίβαστα με τη νέα τους πίστη.

• «Βασιλική Α του Δουμετίου» (525-575 μ.Χ.): Είναι τρίκλιτη και βρίσκεται δίπλα στό παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο, εντός των παλαιοχριστιανικών τειχών, με εξαίρετα ψηφιδωτά. Τα τελευταία χρόνια αναδείχθηκε πλήρως και είναι επισκέψιμη.
• «Βασιλική Β του Αλκίσωνος» (450 μ.Χ.): Είναι πεντάκλιτη και βρίσκεται εντός των παλαιοχριστιανικών τειχών Εχει ανασκαφεί και συντηρηθεί μερικώς από τον Αναστάσιο Ορλάνδο (1965). (είναι επισκέψιμη, δίπλα στό δρόμο).
• «Βασιλική Γ» (576-600 μ.Χ.): Βρίσκεται εντός των παλαιοχριστιανικών τειχών, κοντά στό βόρειο σκέλος. Είχε ανασκαφεί από τον Αναστάσιο Ορλάνδο, αλλά βομβαρδίστηκε από τους Ιταλούς στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι τρίκλιτη με τρείς αψίδες στά ανατολικά.
• «Βασιλική Δ» (500-525 μ.Χ.): Στη θέση Ασύρματος, στο λόφο καραούλι, σώσονται ωραία ψηφιδωτά και είναι επισκέψιμη.
• «Βασιλική Ε Αγίου Μηνά»: Ερειπωμένη, στη θέση Ψαθάκι και δεν έχει ανασκαφεί.
• «Βασιλική ΣΤ»: Βρίσκεται εντός των παλαιοχριστιανικών τοιχών, βορειοανατολικά της Βασιλικής του Δουμετίου. Δυστυχώς είναι μη επισκέψιμη, γιατί δυστυχώς καλύπτεται από το δρόμο της εθνικής οδού Πρέβεζας Ιωαννίνων.

      Μετά την Νικόπολη επισκεφθήκαμε την Ιερά Μονή Προφήτου Ηλιού- Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Πρεβέζης, η οποία παρουσιάζει έντονο οικολογικό ενδιαφέρον.

    Ομάδα φοιτητών το 1980 ακολούθησε το Μητροπολίτη Μελέτιο και τον βοήθησε στη διοργάνωση της Μητρόπολης. Το 1987 άρχισε η ανοικοδόμηση της Μονής. Επεσκέφθηκαν και άλλα Μοναστήρια  (Μεταμόρφωση και Ορμύλια). Έχει πλούσια πανίδα και χλωρίδα. Ιδιαίτερα έχει ορνοθοπανίδα και 25 περίπου είδη πουλιών προστατευόμενα. Διαχειμάζουν πάνω από 100.000 υβδόβια πουλιά. Σταθμεύουν και αναπαράγονται 250 είδη πτηνών, ενώ ξεχειμωνιάζει και τρίτη σε μέγεθος  ομάδα Αργυροπελεκάνων της Ευρώπης. Διαθέτει από την αρχή Βιολογικό καθαρισμό. Οι περιβαλλοντικές δραστηριότητες επικεντρώνονται στην βιολογική Ιχθυοκαλλιέργεια, στην βιολογική κτηνοτροφία και Οικοτουρισμό. Μας ξενάγησε ο π. Ιωαννίκιος και μας πληροφόρησε για τις Οικολογικές δραστηριότητες της Ι. Μονής.
       Μετά την Ιερά Μονή κατεβήκαμε στην όμορφη πόλη της Πρέβεζας. 

     Το απόγευμα φεύγοντας από την Πρέβεζα για την Άρτα, επισκεφθήκαμε την Ιερά Μονή Αγίου Δημητρίου Ζαλόγγου.  Ιδρύθηκε μετά το 600 μ.Χ. Άγνωστο πότε ακριβώς. Βρίσκεται στο ενδοξότατο ΖΑΛΟΓΓΟ, πάνω στο βουνό, πιο πέρα από τον βράχο που έπεσαν οι Σουλιώτισσες σε υψόμετρο 876μ.
      Εκεί βρέθηκε η εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ και στο σημείο αυτό χτίστηκε η Μονή αφιερωμένη στους Ταξιάρχες Μιχαήλ και Γαβριήλ.
      Το 1803, μετά από καταστροφή, μεταφέρθηκε χαμηλότερα στους πρόποδες του βράχου εκεί που είναι σήμερα, λίγο πιο κάτω από το σημείο που έπεσαν οι Σουλιώτισσες σε υψόμετρο 776 μ.Χ, όπου υπήρχε ναός του Αγίου Δημητρίου.
     Το καθολικό είναι μονόκλιτος βασιλική. Αγιογραφήθηκε το 1816. Το 1897 το κατέστρεψαν οι Τούρκοι, κυρίως τις εικόνες του. Ανακαινίστηκε το 1916 και το 1962 μετετράπη σε γυναικείο. Ενώ το 1961 στήθηκε το μνημείο για να θυμίζει την αγάπη και την θυσία για την τιμή και την ελευθερία.